Ads by Google Ads by Google

$2.9 miliona le polokalame lona 2 mo le Aufai Faiva a le atunuu


[ata: foa'i]
ausage@samoanews.com

Pago Pago - AMERIKA SAMOA

A o faatalitali ai le mamalu o le aufai faiva a le atunu’u mo le taunuu mai i le faaiuga o le masina lenei o siaki o faamanuiaga tau tupe mai le malo feterale, mo le mamalu o le aufai faiva na aafia lo latou tamaoaiga ina ua manu a’e le faama’i o le KOVITI-19, o lea ua faalauiloa mai le polokalame lona 2 ua faamanuiaina ai fo’i Amerika Samoa i le aofa’i e $2.9 miliona.

O le iloiloga a le Komiti o Faatoaga a le Maota o Sui lea na faataunuuina i le vaiaso na te’a nei, na faamaonia ai e le Faatonusili o le Matagaluega o Faiga Faiva ma Alamanuia o le Sami, le Tofa a Taotasi Archie Soliai le tulaga ua i ai le polokalame ma siaki o lo o faatalitali ai le toatele o le atunuu sa tusi talosaga, atoa ai ma le polokalame lona 2 lea fo’i ua faamanuiaina ai Amerika Samoa.

O le iloiloga na taitaia e le afioga i le Taitai Komiti ia Mike Asifoa, e fesiligia ai le mataupu e faatatau i le polokalame sa tusi talosaga ai le to’atele o le aufai faiva i le 2020, atoa ai ma le mataupu i ogasami e faataga ona fagota ai le aufai faiva a le atunu’u, e ese mai i ogasami ua i lalo o le puipuiga a le vaega o faiga faiva a le malo feterale.

I le silia ai ma le tausaga o faatalitali pea le mamalu o le aufai faiva i faamanuiaga tau tupe na mafua ai ona latou tusi talosaga, o le vaiaso na te’a nei na faamaonia ai e Taotasi i luma o le Komiti a le Maota o Sui, ua talia aloaia e le Vaega a le Feterale o loo faatupeina le polokalame (NOAA) tusi talosaga a le aufai faiva a Amerika Samoa i le masina na te’a nei.

Na te le i faailoaina mai le mafua’aga ua umi ai ona faatali le taimi e talia ai talosaga. Pau lana saunoaga, e tele isi vaega sa faasolosolo mai ai galuega a le NOAA, ae o le masina na te’a nei na fesootai mai ai le NOAA i lona Ofisa, ua talia aloaia tusi talosaga a le aufai faiva a Amerika Samoa, ma ua faamoemoe e tatau ona maua siaki i totonu o pusa meli i se taimi o le faaiuga o lenei masina.

“A e o se tala fiafia mo le aufai faiva a le atunuu’, o lea ua lafo mai siaki a tagata i pusa meli, ma atonu o se taimi o lenei masina e maua ai siaki uma nei,” o le saunoaga lea a Taotasi.

Sa ia taua fo’i, “E toatele sa talosaga ae to’atele fo’i e le talia talosaga ona e le i ausia mea sa manaomia ona tuuina atu.”

O nisi o faamaumauga na manaomia e le i mafai ona tuuina atu e nisi o le aufai faiva sa talosaga, o se faamatalaga ta’utino (affidavit) e faamaonia ai aafiaga ua i ai lona aiga talu ona leai ni fagotaga ina ua tapunia galuega ma aafia le soifuaga ona o le faama’i o le KOVITI.

E le gata i tagata fai faiva ta’ito’atasi na teena talosaga, ae oo lava fo’i i le aufai pisinisi faifaiva e toatele foi i latou na teena tusi talosaga, ina ua le mafai ona latou tuuina atu faamaumauga e faamaonia ai le pau ma le aafia o le latou tupe maua ina ua alia’e mai le KOVITI.

Mo se faataitaiga e pei ona faamanino e le Faatonusili, e i ai le vaega o le polokalame e tuu atu ai e le Faipisinisi i tulaga o Faiga Faiva le ripoti e faailoa atu ai le pau o le tamaoaiga ma le tupe maua a le pisinisi i tulaga tau faiga faiva i le 35% mai le 5 tausaga ua tuana’i (2015-2019).

Na oo lava i le kamupani i’a na teena foi le latou talosaga mo se faamanuiaga tau tupe e pei ona saunoa le alii Faatonu. 

POLOKALAME LONA 2

E $2.9 miliona lea ua faamanuiaina ai Amerika Samoa i le polokalame lona 2 e pei ona faamaonia e Taotasi.

O lea vaega tupe na faamatuu mai e le NOAA e fesoasoani ai i le aufai faiva a le atunuu na aafia le tamaoaiga ona o le KOVITI. 

E le gata i le aufai pisinisi va’a fagota ae faapea ai i le atunu’u e fagogota lava i latou mo le tausiga o latou aiga, ae le fagota ma le faamoemoe e faatau atu e maua ai tupe.

E le mafai ona faatino ma tatala atu i tua tusi talosaga mo le atunuu ma le aufai pisinisi vaa fagota e talosaga mai, sei vagana ua talia e le NOAA le polokalame faataoto a le DMWR i le auala e faasoa ai le tupe.

Saunoa Taotasi, a mae’a ona tuuina atu la latou ta’iala ma talia mai e le NOAA, ona amata loa lea ona tatala atu le polokalame ma tusi talosaga i tua i le atunuu.

Sa ia taua lona talitonuga o lo o i ai, i le i ai lea o ni faaletonu i le faalauiloaina o le polokalame muamua. O le polokalame lea na faia ao le’i tofia o ia e avea ma Faatonusili o le Matagaluega.

Sa ia folafola i le Komiti, e le toe tula’i mai se faaletonu faapea, ae o le a faia aoaoga ma faalauiloa uma i le atunuu tulaga uma e manaomia i le polokalame, ina ia agavaa tagata uma ma faamanuiaina tagata uma i vaega tupe mai le malo feterale.

O le masina o Novema o le tausaga e 2020 na faalauiloa ai e le DMWR le faamanuiaina o Amerika Samoa i se vaega tupe e tusa ma le $2.5 miliona mai le Ofisa o Faiga Faiva a le malo tele (NOAA), e fesoasoani ai i le aufai faiva a le atunuu ua aafia lo latou tamaoaiga ona o le KOVITI.

O le masina na sosoo ai o Tesema na amata ai loa ona tufa i tua i le atunuu tusi talosaga ma amata ai loa ona talosaga le atunuu.

Mai le tupe atoa o le polokalame e $2.5 miliona na faamanuiaina ai Amerika Samoa, e $1.3 miliona na alu i le vaega muamua e aofia ai isi pisinisi tetele, ma totoe ai loa le $1.2 miliona mo le faatupeina o le isi laasaga o le polokalame.

Ina ua mae’a isi sitepu o le polokalame, na totoe mai ai loa le $397,000 mai le polokalame, o le tupe la lea na totoe mai i le faagasologa o le polokalame, ma manatu ai loa e toe faafo’i i le NOAA.

Peita’i, o le agaga atoa o le polokalame e pei ona saunoa Taotasi, ia aua nei toe faafoia se seleni i le feterale, a ia faaaoga uma lenei tupe mo tagata o le atunuu, e ala i lo latou ausia o tulaga uma o lo o taua i tusi talosaga.

“O le agaga atoa lena o a’u nei ma le Ofisa, e le tatau lava ona toe faafoia se tupe i le malo tele, a ia saili lava auala e faasoa ma faaaoga tatau ai vaega tupe nei mo nai o tatou tagata, aemaise lava i le mamalu o le aufai faiva na aafia i le KOVITI,” o le saunoaga lea a Taotasi.

Faafetaia e le Komiti le galuega a le Tofa a Taotasi ma lona Ofisa, peita’i mo le faipule mai le Itumalo o Manu’a #2, afioga Tiaoalii Fau Sai, e le gata sa ia faafetaia le tautua a le Ofisa, ae sa ia faaleoina ai lagona faanoanoa o lona Itumalo, ona o le faatamala o le DMWR ma le le oo atu o le aufaigaluega e lesitala aiga faifaiva i Ofu ma Olosega. 

O le tala na maua e pei ona saunoa Tiaoalii, na malaga atu le Ofisa ae na gata i Ta’u. 

Na faamalulu Taotasi i le Falelua ia Ofu ma Olosega ona o le faaletonu e pei ona maitauina, atoa ai ma lana ta’utinoa, “E le toe alia’e mai lenei faaletonu i le polokalame lona 2 lea ua galulue atu i ai le ofisa.”

E ese mai i faamanuiaga tau tupe, na talosaga le Faipule mai le Itumalo o Manu’a #1, afioga Alumamalu Filoialii Ale mo ni trailor e faaaoga e le aufai faiva a le itumalo o Manu’a, e toso ai a latou va’a aga’i i le sami, ma taofia ai le faaaoga o pa’u ma isi auala e toso ai va’a fagota a aiga.

Saunoa Alumamalu e faapea, o le toatele o aiga o Manu’a, o le sami lea o lo o tua i ai le tausiga o le aiga i aso uma. A lelei ni trailor e fesoaosani atu ai le Matagaluega, o le a sefe foi va’a alia a aiga ma umi pea ona fa’aaoga.

Na faaiu le iloiloiga i se maliliega a le Komiti ma le alii Faatonu, soo se mataupu e moomia ai le tautua a le Ofisa, e maua le avanoa latou te fefaasoaa’i ai. Sa ia tuuina atu fo’i lana telefoni mo soo se Faipule e manaomia le tautua a lona Ofisa e fesootai atu ai.