Ads by Google Ads by Google

TALA O LE PASEFIKA


[ata: foa'i]

PASEFIKA

PALOTA MINISITA A KIRIBATI E FA’ATE’A FAAMASINO SILI

Ua mae’a nei ona palota ia minisita a Kiribati ina ia taliaina se fautuaga mai i se vaega Iloilo o faamasinoga, ina ia fa’atula’i ese ia le alii faamasino o le Faamasinoga Maualuga, le susuga ia David Lambourne.

Ua lata i le fa tausaga o feagai le faamasinoga a Kiribati ma faafitauli, e aofia ai le fa’atula’i eseina o faamasino ua mafua ai ona tele ni faamasinoga ua le faataunuuina.

O le iai o se vaega Iloilo o faamasinoga, o se taunuuga lea o taumafaiga ina ia fa’atula’i ese le alii faamasinoga mai Ausetalia, lea o lo’o faaipoipo atu i le afafine o le taitai o le Itu Agai o le malo, o Tessie Lambourne, ma ua ua atoa i le 20 tausaga o la faamautu i totonu o Kiribati.

I sana fa’aaliga fa’alauaitele, ua ta’ua ai e Lambourne e faapea, o le faaiuga a le palemene mo le ave’esea o ia mai lana galuega, o se taumafaiga faapolokiki ma ua a’afia ai tulaga faatemokarasi a le atunu’u.

O lo’o taofi Lambourne, mai lava i le amataga,  o le vaega Iloilo e pei ona filifilia e le faamasinoga, sa faia sa latou su’esu’ega e faavae i ni tu’ua’iga le maumaututu – ma e leai se avanoa sa ia maua e tali mai ai i nei tu’uaiga.  E le gata i lea, e le i tonu ma sa’o lona iloiloga ma o faamaoniga sa aoina, e le i fa’ailoa atu ia te ia.

ATOA LE LIMA TAUSAGA O TAU SAILI PEA LE ALII PAGOTA SAMOA O CHONG NEE  

Ua lipotia mai le fa’aauau pea ona tau sailia e leoleo o le malo o Samoa ia le alii pagota o Pati Chong Nee, lea ua atoa le lima tausaga ma le tolu masina, talu ona sola mai i le falepuipui ia Ianuari 2019.

O lo’o tele lava ni masalosaloga i le tulaga ua o’o iai Chong Nee, e aofia ai lona maliu i se nofoaga tu’ufua faapea ai ma le suia o lona igoa, ma sola mai i Amerika Samoa, ae peitai, e le o mafai ona maua mai se faamatalaga mai i le Ofisa a Leoleo.

Ae i se faatalanoaga mulimuli a le Komesina a Leoleo, le susuga ia Auapaau Logoitino Filipo, ma le Samoa Observer, i le masina o Aukuso o le tausaga na se’i mavae atu, o lo’o iai sona talitonuga, ua leva ona tu’ua e Chong Nee ia Samoa.  Ae ui i lea, o lo’o fa’aauau pea ona mataituina e le latou ofisa lenei mataupu ma afai ae moni ua tu’ua e le alii pagota ia le atunu’u, o le a faapea ona o latou galulue faatasi ma ofisa leoleo i atunu’u i fafo mo le toe faafo’iina mai o Chong Nee.

Ua faapea foi ona lagolagoina e le sui Komesina ia Papalii Monalisa Tiai-Keti ia le saunoaga a le Komesina, i le fa’aauauina pea ona sailia o le alii pagota ia Chong Nee ma o lo’o latou fa’aagolago pea i so’o se fesoasoani mai i le mamalu o le atunu’u, mo le toe pu’eina o ia.

TOE MAUA SEISI AVANOA E SE MINISITA FITI NA FA’ATE’A

Ua tolu masina talu ona fa’ate’aina e le Palemia a Fiti, le susuga ia Sitiveni Rabuka, ia le alii o Aseri Radrodro, lea ua avea ma taitai fou o le vaega a le SODELPA, ae o lea ua toe filifilia o ia e avea ma Minisita o A’oga.

Na mafua ona tuli’esea Radrodro mai i lona tofiga i totonu o le malo, e Rabuka, ona o lona tete’e faapea ma lona le usitaia o faatonuga a le alii Palemia.  E le gata i lea, o lo’o a’afia foi o ia  i tu’uaiga e a’afia ai fualaau faasaina ma tulaga mataga, faatasi ai ma le Minisita o Tamaitai/Tina, ia Lynda Tabuya.

I se faamatalaga mai i le alii palemia e tusa ai ma le toe filifilia o Radrodro, ona e na o le tolu masina o le faasalaga sa ia tu’uina atu ia Radrodro, lea na mae’a i le aso 22 o Aperila.  Ae peitai,  o lo’o ta’ua e le RNZ, le leai o se faamaumauga i se faamatalaga faapea a Rabuka.

Toatele tagata o le atunu’u, ua fa’aalia i luga o upega tafa’ilagi lo latou fa’ate’ia ma le le malamalama i lenei faaiuga ua faia e le alii palemia.

LOKA SE ALII FAIPISINISI MAI TONGA I LONA AVE FAANANA O TAPA’A I TOTONU O NIU SILA

E 28 masina lea ua faasalaina ai se alii faipisinisi mai Tonga, e suafa ia Mosese Vakapuna, e 60 tausaga o lona soifua, ina ua mauaina ai ni tapa’a pe a ma le 6 tone (6000 kilokalama), i sana malaga i Niu Sila, mai Tonga.

E tele foi nisi moliaga ua faapea ona fuafua e molia ai lenei tama matua, ina ua faamaonia i se suesuega a le Ofisa o Tiute, le silia ma le $10 miliona tupe lafoga Niu Sila, na ‘alofia e Vakapuna.

O le aso 22 o Oketopa o le tausaga ua mavae, sa amataina ai le sueseuga o Vakapuna, ina ua maua i totonu o sana uta talo ma ‘ava tonga, ia ni tapa’a.

Ma sa fa’ailoa i le suesuega a le Ofisa o Tiute, e pe a ma le 23 taimi na la’u atu ai oloa faapea a Vakapuna, i le va o masina e 21.

E ui ina e le o faasaina le aveina atu o tapa’a i Niu Sila mo le fa’atauina ai, ae na saunoa le pule o le ofisa su’esu’e, e tatau pea i faipisinisi ma tagata femalagai ona faatumuina pepa o tiute mo nei ituaga oloa, iai pemita ma totogi foi lafoga.