Ads by Google Ads by Google

Fa’ailoa i le Fono a le Pasefika le taua o faiga faiva i AS


[ata: archive]
ausage@samoanews.com

Na fa’ailoa e sui a Amerika Samoa sa auai i le Fonotaga lona 13 a le Komisi e Iloiloina Tulaga o Faiga Faiva i le Pasefika le taua tele o le atina’e tau faiga faiva i Amerika Samoa, aemaise ai le fa’alagolago o galuega o lo o fa’atino e Kamupani i’a e 2 i Amerika Samoa i i’a o lo o maua mai e va’a fagota.

 

I se pepa o fa’amatalaga sa tu’uina mai e le Ta’ita’i malaga mo Amerika Samoa i lea fonotaga, sa ia taua ai i le Samoa News le taua tele o le avanoa na mafai ai ona auai atu sui o le atunu’u e fa’aleo le tulaga o lo o i ai Amerika Samoa i tulaga tau faiga faiva.

 

“O le agaga taua i le fonotaga sa matou fa’atasi atu ai, ua mafai ai ona tu’uina atu se leo o Amerika Samoa i totonu o le Komiti o Faiga Faiva a le Pasefika, ma ua matou molimauina fo’i tulaga manuia sa o o i ai lenei fonotaga atoa, e aofia ai ma le sainiaina lea o se feagaiga i le fa’aiuga o le fonotaga e fa’atatau i ogasami e mafai ona fagogota ai va’a a Amerika Samoa”, o se vaega lea o le saunoaga a le Tama’ita’i Fa’atonusili ia Ruth Tofiga-Matagi sa avea ma ta’ita’i o le au malaga a le atunu’u i le fonotaga sa usuia i Nadi, Fiti i le vaiaso nei.

 

O le mae’a ai o se feiloaiga sa faia i tu ma aganu’u a Fiti e fa’afeiloaia ai sui usufono mai atumotu eseese o le Pasefika sa auai, na maua ai loa le avanoa o le afioga i le tama’ita’i fa’atonu ia Ruth e saunoa ai e fa’amanino le tulaga o Amerika Samoa i lenei fonotaga.

 

“O le tamaoaiga o Amerika Samoa, e fa’alagolago malosi tele lea i tulaga o faiga faiva, atoa ai ma le tautua a kamupani i’a o lo o maua ai galuega mo le to’atele o tagata. O le taua la o la matou talosaga ua tu’uina atu i luma o le Komisi, e mafai ai ona iloilo se isi tulaga e fa’atatau i faiga faiva mo a matou va’a fagota o lo o maua mai ai i’a o lo o la’u atu ma fa’atau i kamupani i’a i le atunu’u”, o se vaega lea o le saunoaga a le sui o Amerika Samoa i lenei fonotaga.

 

I le fa’atusa ai o le tulaga o faiga faiva i Amerika Samoa ma isi atumotu o le Pasefika, na taua ai e Ruth i le Komisi e fa’apea, e le gata e fa’alagolago kamupani i’a e 2 i Amerika Samoa i va’a fagota, ae fa’alagolago fo’i tagata faipisinisi va’a fagota i i’a e maua mai i a latou fagotaga, e fesoasoani ai i le fa’aolaola atili o a latou pisinisi i le lumana’i.

 

“E i ai fo’i a matou va’a fagota latou te sapalaiina i’a mo kamupani i’a e 2 i le atunu’u, o le sao lea o tagata faipisinisi va’a fagota i le atina’eina lea o le tamaoaiga o Amerika Samoa, o se tasi fo’i lea o tulaga e tatau i le Komisi ona latou silasila toto’a i ai, ina ia mafai ai ona fa’autagia la matou talosaga ua mae’a ona tu’uina atu”, o se vaega lea o le saunoaga a Ruth i luma o le fono.

 

Na talosagaina atili e Ruth ia sui o le Komisi ina ia fa’atumauina pea le tulaga o le mafai lea ona fagogota va’a fagota a Amerika Samoa i ogasami ua masani i latou ona fagogota ai, ona o iina o lo o mafai ai ona maua mai i’a o lo o sapalai atu i kamupani i’a fa’apea ai faleoloa ma pisinisi ta’itasi i le atunu’u.

 

O le agaga atoa o le talosaga sa fa’aleo e Amerika Samoa fa’apea ai isi atumotu o le Pasefika e pei ona taua e le tama’ita’i Faatonusili, ia mafai pea ona fagogota va’a fagota mai atumotu nei o le Pasefika i ogasami ia ua i lalo o le vaavaaia a le malo tele, ina ia fa’a faigofie ai ona maua e va’a fagota i’a ma fesoasoani ai i le atina’eina o le tamaoaiga i o latou atunu’u.

 

O vaega e 2 o le talosaga sa fa’aleoina e Amerika Samoa e pei ona taua e le tama’ita’i fa’atonusili, o fagotaga o lo o fa’aaoga ai va’a fagota lapopo’a (purse seine fishery), fa’apea ai ma fagotaga o lo o fa’aaoga ai va’a fagota laiti (longline fishery).

 

“O fagotaga o lo o fa’aaoga ai va’a fagota laiti, o se tasi lenei o ituaiga faiga faiva sa tele ina penefiti ai Amerika Samoa ma lona tamaoaiga i tausaga ua tuana’i, i le 10 tausaga talu ai, sa molimauina ai le tele o le tupe fa’asili na maua e Amerika Samoa ma le aufai faiva, peita’i talu mai le tausaga e 2014, na amata ai loa ona vaaia tulaga fa’aletonu i lenei ituaiga fagotaga, ma ua sili ai loa le fa’atutu o va’a fagota e aua le toe feoa’i nai lo le tu’u atu e fagogota i le vasa, ae fo’i mai e aunoa ma ni i’a e maua”, o se vaega lea o le saunoaga a Ruth i luma o le Komisi i le vaiaso nei.

 

I le molimauina ai o tulaga fa’aletonu i fagotaga a va’a fagota laiti i Amerika Samoa, e talitonu ai Ruth e fa’apena fo’i le tulaga ua molimauina e isi atumotu o le Pasefika, ina ua latou vaaia suiga i tulaga tau faiga faiva.

 

Ina ia toe fa’afo’i le tulaga lelei ma le manuia sa i ai faiga faiva i Amerika Samoa i tausaga ua mavae, na talosagaina ai e le tama’ita’i fa’atonusili sui o le Komisi ina ia fa’atumau pea le avanoa e mafai ai ona fagogota va’a fagota a Amerika Samoa i ogasami ua pulea e le malo tele, ina ia mafai ai ona la’u mai le i’a ma sapalai atu i kamupani i’a e 2 o lo o fa’alagolago i ai le tamaoaiga o le malo, ma maua ai galuega a le to’atele o tagata faigaluega i totonu o le atunu’u.