Ads by Google Ads by Google

Tala I Vaifanua: Hawaiki & Lumanai o Tupulaga Amerika Samoa


O le taimi na talanoa ai le susuga le pule sili o le ASTCA Lewis Wolman i fanau a'oga e tusa o le Tekonolosi o le talutalu fou ma i latou le fa'amoemoe o le Malo o Amerika Samoa e fa'aaogaina aua le lumana'i. [ata: Leua Aiono Frost]
ausage@samoanews.com

I le fa'asoa a Wolman sa ia fa'ailoa ai i le fanau talavou mea nei. "O outou o le fa'amoemoe sili o Amerika Samoa e tau'avea le tatou folauga mo le tausaga o le lumana'i, lea o le a fa'aaoga ai le tele o Feso'ota'iga telea'i a le Hawaiki, o le so'otaga fa'a-Initenti. I le taimi nei e le'i taitai ona mae'a fa'aaogaina le malosi'aga ma le lautele i le malosi o le Hawaiki lea ua fa'ao'o mai mo Amerika Samoa."

 

“E tolu mea patino ua mafua ai ona manatu le afioga Kovana Lolo Moliga ina ia inivesi le tinoitupe a le Litaea mo le Hawaiki. Muamua, ia lelei a'oa'oga ma so'otaga uma tau suesuega mo le fanau talavou a le atunu'u. Ua le toe i ai sou alofaga e fa'apea ai, ua ala ona le maua sou avanoa e aoga ai ma iloa nisi o tali o lau mataupu sa e manatu e fa'aautu ai au sailiga i fa'ailoga maualuluga, ona sa e le maua se so'otaga o le Initeneti. Ua fa'amuamua lava ona tapena le tulaga o tautua a le Matagaluega o A'oga i lea tautua a le ASTCA."

 

"Lona lua fa'aleleia atoatoa o le tautua mo le Soifua Maloloina ma Togafitiga o gasegase o le atunu'u atoa, ina ia fa'afualoa mafutaga a matua ma aiga. O a lava nisi o taumafaiga ina ia fa'aleleia atili le auaunaga lea tau le soifua maloloina ua fa'atino uma e ala i so'otaga ma foma'i fa'apitoa i so'o se gasegase i fafo. Ma ua mafai fo'i ona fa'afeso'ota'ia e foma'i iinei foma'i fa'apitoa i fafo, ina ia fesoasoani mai i lo latou silafia o togafitiga, ma auina atu i ai gasegase o le tatou atunu'u mo togafitiga, pe a le mafai iinei ona fa'atino."

 

"Lona tolu, o le Sailiga lea o avanoa faigaluega mo tupulaga talavou ma e fo'i ua agava'a o le atunu'u, ina ia le muta ai le fa'amoemoe e faigaluega iinei, ae ia fa'asolo atu i fafo mo avanoa sili atu ona lelei mo tagata uma,” o se folasaga lea a Wolman i le Hawaiki cable.

 

I le malosi ua i ai nei o le Hawaiki, ua ia fa'ailoa ai. "O le taimi a'o le'i aumaia le Hawaiki, e na'o le 600megabites i le sekone, peita'i i le taoto mai ai o le Hawaiki, ua maua ai e i tatou uma le sapalai mai le Hawaiki e 7,000megabites i le sekone. O lona uiga ua fa'asefuluina le saoasaoa ua i ai nei ma lona malosi ona o le Hawaiki.”

 

"I le sapalai ua mafai ona avatu e le ASTCA i le Matagaluega o A'oga a'o le'i o'o mai le Hawaiki e na'o le 50 megabites i le sekone, i le taimi nei ua mafai ona fa'auia atu e le ASTCA le malosi'aga e 1,500megabites, peita'i e le'i gafatia lava e le ASTCA ona avatu a'ia'i le malosi'aga ua mae'a fa'atulafonoina e le Feterale e tatau ona o'o i ai le vave ma le malosi o le tautua tau initeneti mo le matagaluega o a'oga. Pe afai e mafai ona fa'auia atu le malosi'aga e 15,000. megabites/sec, ona fa'ato'a tutusa lea o le tatou malosi'aga ma isi o a'oga i Amerika.”

 

Fa'ailoa e Wolman, "O le ala lea o lenei fonotaga, ua amata ai ona fa'ailoa ia te outou nei le tupulaga, e ao ina outou fiafia i nei avanoa ma so'otaga fa'atekonolosi ua outou maua i o outou vaitau, fa'aaoga tatau i suesuega ma sailiga o le atamai loloto tau feso'ota'iga, ia outou gafatia ona fa'ataututu atu i lu'iga o lo ua olioli mai fa'atasi ma so'otaga malolosi ma le televave ua tatou fa'aaogaina nei tau initeneti."

 

Ina ua fesiligia e se tasi o tamaititi a'oga, po'o le a le ituaiga o so'otaga tau initeneti e sili ona mautu ma faigata ona sofa'i, po'o le uaea lea ua taoto mai, po'o le fa'aaogaina o Satelite?

 

O le tali a Wolman, "o le taoto mai o le Initeneti Uaea lea a le Hawaii, ua le toe i ai nisi o fa'auilavea nei, ae maise ua televave atili aua e le fa'auilavea ane ai nisi fe'au i lau fe'au fa'anatinati."

 

O lana toe upu i le fanau, "Pe afai e te toe mana'o e te tepa i le taimi a'o le'i o'o mai le Hawaiki, ua toe tepa i le taimi tuai, ae o outou uma le tupulaga, ua tatau ona outou fa'aaogaina lenei la'asaga, ma fa'aleleia atili mo isi la'asaga fou i lea ituaiga o tekonolosi a'o le'i vave suia fo'i i luma o tatou mata."

 

3 ASO FONOTAGA FA'AMALOSI'AU FANAU AOGA TALAVOU

 

O lo ua fa'aauau pea le fonotaga faapitoa o lo'o tauaofia i ai le fanau talavou i le DYWA i Pago Pago ma ua fa'aautuina lenei fonotaga taua - "Ia sosoo le fau ma le fau!"

 

O le ulua'i aso o le aso Gafua lea ma sa fa'atino le ava o le feiloa'iga i le va o le fanau a'oga fa'apea le itu a le Faigamalo lea ua fa'amoemoe ia i latou i le lumana'i. Ina ua mae'a sa fa'atautaia le sauniga lotu e tatala ai le fa'amoemoe, lea sa tofia fa'apitoa ai le susuga Kiri Silafau na te ta'ita'ia.

 

O le avanoa mo le Lutena Kovana Lemanu Peleti Mauga mo lana folasaga fa'amalosi'au i le fanau ma i latou o lo'o ua tofia mo fa'asoa i le fanau, lea na ia fa'apea ai, "Aua lava nei motusia le sootaga o le fefa'asoa'i. Ia alu aso ae sau aso, ao so'oupu pea vaitau ma augatupulaga."

 

“O le fa'amoemoe atoatoa lena o lenei fuamanusina, ia tofi le lupe ma lana e fo'i ma ia, aua ne'i fo'i fua lou faiva le tupulaga e, ia outou iloa o lo outou tofi le lumana'i o lou malo, o lou aiga, o lau ekalesia ma lou atunu'u atoa. O oe lava o le tautai o le tatou Sa i le lumana'i."

 

O le ulua'i aso sa i ai le laulauatofi sa ta'ita'ia lea e le susuga le Faipule Sam Meleisea, ona soso'o ai lea ma le toe tauaofiaga atoa o le fa'amoemoe na saunoa i ai le susuga le Sui Fa'atonu Pau Roy Ausage.

 

I le aso lona lua, na amata lea i le fa'aosofia o le fanau talavou, i le tautalaga a le faia'oga o William Thompson i le mataupu tau le "Tupulaga Talavou ma Tekonolosi o le Talutalu fou." 

 

Ina ua mae'a lea ona soso'o lea ma le vaevaeina o fanau i vaega e lima ina ia fefaasoa'i ai ma nisi o ta'ita'i eseese o matagaluega ua lautogia mo fa'asoa mo le fanau.

 

O vaega nei e lima sa fa'atulagaina:

 

• Tautalaga tau Fuala'au Fa'asaina ma Vaila'au O'ona sa saunoa i ai le tama'ita'i o Tu'umafua Maiava mai le Matagaluega o Tautua & Alagamanuia mo Tagata Lautele DHSS.

 

• Tautalaga tau le Vaega o Tekonolosi ma le Tupulaga o lenei vaitau, sa saunoa fa'apitoa i ai le ali'i CEO o le ASCTA, Lewis Wolman.

 

• mataupu tau le Tupulaga Talavou ma Ma'itaga Tau Tina, sa talanoaina lea e le tama'ita'i o Dr Ianeta Timoteo Liaina.

 

• Tupulaga Talavou ma Soligatulafono na saunoa fa'apitoa i ai le tama'ita'i o Paulia Pelenato.

 

• Tupulaga Talavou ma Avanoa Faigaluega na avea lea ma mataupu sa tautalagia e le tama'ita'i o Grace Uiagalelei mai le Matagaluega o Tagata Faigaluega a le Malo.

 

Sa fesuia'i fa'afa nei vasega faatautaia mo le fanau talavou a'o le'i mae'a le latou tauaofiaga ina ia tofu fa'alogo le fanau i faasoa ta'itasi ua saunia.