Ads by Google Ads by Google

Dr. Young: Foma’i mo su’esuega vailaau eseese mo togafitiga gasegase


Na toe asia e Dr Andrew Ah Young lona potu a’oga, sa ia va’aia ai lana masini maikorosikopi ua tuai ma ua tau le gafatia ona maua ai sailliga lelei a’ia’i mo a’oa’oga a le fanau a’oga. [ata: foa’i]

Va’aia pea ana tusitusiga e fa’asinoala i le fanau a’oga, ina ia iloa aga e faia i le potu a’oga suesue a lana a’oga i Tafuna High. O lana asiasiga lea a’o le’i amatalia le sauniga o le fa’au’uga o le vasega fa’aiuaso a Tafuna High. [ata: foa’i]

I le toe taliu mai o lenei alo o le atunu’u, Dr Andrew Ah Young, sa matagofie lana fa’asoa mo le fanau fa’au’u i le a’oga maualuga i Tafuna, aua, o se tima’i e aoga tele le va’ai patino o le fanau o foufou malaga ese atu, pe a va’aia i latou ua taliu mai i fanua, ae ua fua mai fua e lelei i le atunu’u ma ona tagata, o le ta’uleleia ma le agava’a saili ua mae’a maua.

 

I se talanoaga vavalalata ma le Ah Young, ua ia fa’aalia, “E le’i faigofie lava le ala o sailiga o lenei fo’i atamai ua ausia. E mautinoa e faigata ia i matou o alo o Amerika Samoa ma Samoa fo’i suesuega ma a’oa’oga pe a matou ulufale atu i Kolisi ma Iunivesite i fafo, aua e fai si tuai o tusi o lo’o fa’atautaia ai a’oa’oga iinei, ae o fafo, ua leva ona i luma ala o aoaoga i potu a’oga, fa’atasi ai ma suesuega ma sailiiliga fa’asaeanisi e fa’aaogaina ai masini atoatoa ona tapena lelei.”

 

Na ia fa’ailoa, e i ai le vaitausaga amata o lona olaga a’oa’oina i lona ulufale i le Iunivesite o New Mexico, na tauavea ta’ilua ana mataupu, ina ia vave ai ona oo atu ana vasega i le laasaga tonu mo tikeri. “I lena taimi atoa, e tusa e fa’aluaina le tele o a’u mataupu e tau’avea nai lo mataupu o lo’o tauavea e le to’atele o la’u vasega i le afa tausaga. Peita’i ina ua maea lena lu’iga, na vave lava ona iloga le mama ia te a’u o mataupu ma ua fa’ailoa fo’i e le Atua lana fa’amanuiaga e ala i le mataala ma le taumafai ia ausia le sini o le fia maua o a’oa’oga fa’apenei ina ia fai se sao mo tatou tagata ma le tatou malo i le lumana’i,” o se tala lea a le ali’i foma’i o suesuega fa’apitoa mo gasegase ma ona vaifofo.

 

E mau talitonuina e Ah Young le agavaa o alo Samoa, pau lava le mea e mo’omia, ia i ai o latou loto i a latou taumafaiga o tausailia. “Ou te iloa lelei e tele agava’a i o tatou fanau, e mautinoa fo’i le tetele o loto o fanau a Samoa, e taua loa se mea e faia mo latou aiga ia tauleleia, e le mafai ona fa’avaivai a tatou fanau e fia ausia tapula’a maualuluga mo nei sailiga! E tausinio le fanau a Samoa ina ia tauleleia o latou matua ma aiga.”

 

Sa ia aumaia se fa’ata’ita’iga, le alo o Amerika Samoa ua lauiloa i le fusu, le susuga Heat Man A’asa. O se tasi sa la’ua a’o’oga fa’atasi, ma sa leai lava se lagona o le ala lea e uia e A’asa e tautua ai ma ofo ai sona sao mo ona tagata ma lona malo.

 

Peita’i, ua le toe fa’alogoina A’asa i se fusuaga, ae ua koleni A’asa mo se taimi i luma.

 

“So’o se ala ua sailia e le fanau e aoga ai, ua fa’amanuia fo’i i ai le Atua. Ua le tasi fo’i se faiva ae ua lasi. Matua ia talia so’o se taumafaiga a le fanau, aua e ala mai manuia i mea uma lava ua tatou faia, ae fai ia lelei ma atoatoa, ma ia vi’ia ai le Atua.”

 

O Ah Young o se totino o le autalavou EFKAS i Faleniu. “Ua ou fiafia ua avea lenei tausaga ma se taimi ou te toe asiasi mai ai, ua mae’a se isi fo’i la’asaga o le soifua tausaili, ma ua taumafai i le la’asaga fou, e sailia ai le ‘Fellowship’.”

 

“O le isi vaega o lea lava la’asaga fou e lua foi tausaga e galue ai ma faia tiute uma, ae o lo’o mata’i ma va’aia toto’a e le vasega o Saeanisi faia’oga, ina ia mataituina, pe ua gafatia e lo’u sui fa’atauva’a ona fa’atautaia le va’aiga atoa o se Nofoaga Su’esu’e.”

 

O le sao la lea o lo’o taumafai i ai lenei alo o le atunu’u, aua afai e ausia e ia, e mafai loa ona ia fa’aavanoaina mai ni avanoa mo fanau aoga i aoga maualuluga, kolisi po’o Iunivesite a le tatou Malo i so’o se mea e aga’i atu e faigaluega ta’i tolu pe ono masina po’o le tausaga atoa ina ia sailia ai o latou fa’ailoga i kolisi ma iunivesite o a’o’oga ai.

 

“O le auala lea o le a vave ona fa’atuina ai se nofoaga o suesuega fa’asaeanisi i totonu o le tatou malo, aua ua maua agava’a o le fanau e to’atele e galulue ma fa’atinoa galuega e mo’omia ona faia i nei ituaiga o Nofoaga o Suesuega fa’apitoa i vaifofo mo gasegase po’o togafitiga fo’i e fa’aaogaina ai laula’a ma pa’u o la’au o le tatou atunu’u. O se ala fo’i e maua ai le tamaoaiga tele mo le tatou malo,” o a Ah Young lea.

 

Ina ua fesiligia le ali’i foma’i i sona lagona faaalia pe tali tutusa le mea ua ia taumafai i ai ma le Matagaluega fou o le Malo o Samoa ua fa’atuina nei: Matagaluega o Suesuega Fa’asaeanisi, lea na latou fa’atula’ia ma gaosia mai le falaoamata e gaosia i le Ulu, sa ata le ali’i foma’i ma fa’ailoa mai, “Ioe o se tasi lena o mea ua ou iloa, e vave tele Samoa i le fa’atuina o so’o se mea e iloga e maua ai manuia e ona tagata. O le faiga tonu lava lena e ao ina to’ai taunu’u i ai lenei fa’amoemoe. Ae mafai lava fo’i ona fa’apea, e ao ina fa’atuina se lala o le National Scientific Research Center iinei.”

 

Mai lona potu a’oga i Tafuna ma lona faia’oga na fa’aosofia lona lagona fia avea ma Saenitisi Suesue o Dr. Rose i Tafuna, ua avea nei o ia ma Foma’i Su’esu’e i le Genentech, lea e sailia ai togafitiga o le ma’i Gugu ma Kanesa o le Faiai.

 

Sa toe asia e ia lona potu suesue fa’asaeanisi i Tafuna High, sa ia fa’ailoa mai, “Talofa e, o mea lava sa i ai i o’u tausaga, o lea lava e soloa’i atu i ai le to’atele o nei tupulaga mo le 12 lenei o tausaga talu ona ou a’oa’oina ai, ua tele ina fa’aleagaina, o le masini va’ai Maikorosikopi, ua tau le toe mafai ona iloa ai ni suesuega lelei. Ae tasi le mea ua ou mautinoa, o a’u e ao ina fesoasoani mo nisi fanau a le atunu’u i le lumana’i. O le aoga lena o nei mea sa fa’aaogaina mai lo’u tausaga se’ia o’o mai i lenei augatupulaga.”

 

Ah Young o le alo o Sua ma Luisa Ah Young mai Faleniu. O ana galuega uma ua fua mai e tusa ai o le olaga a’oa’oina fa’apitoa ua ia ofoina lea e fa’ailo ai le auaunaga a lona tama e tausia lo latou aiga e le’i faigofie ae o se olaga faigata ma sa galue malosi si ona tama, ma fai fo’i ma le fa’ato’aga e fesoasoani i a latou a’oga.

 

“O lo’u toe taliu mai i fanua e asia si o’u aiga, ua toe tepa ai i le faigata o lo’o taumafai ai uso ma tuafafine i lenei vaitausaga e sailia o latou tomai e agava’a ai mo avanoa fa’asikolasipi aua le fa’alauteleina o latou atamai ma fa’amautu ai ni tusi pasi maualuluga ona o potu suesue ua fa’aaogaina pea, ua fai lava si tuai, faatasi ai ma tusi a’oga o fa’aaogaina. O le agaga lava o le fia fesoasoani i le tatou atunu’u ma ona tupulaga e tausailia manuia ae a le lumanai o le tatou atunu’u ma aiga,” o lana tala lea.