POU TIUTE A LEOLEO
Pago Pago - AMERIKA SAMOA
MOLIA SE ALII I LE FA’ATUPU FAALAVELAVE FA’ALUA I LE ASO E TASI
O le aso 7 o Tesema, 2024 na molia fa’alua ai le susuga ia Andrew Agasiva ona o ni fa’alavelave ‘ese’ese e lua ma e ta’i $2,000 tupe fa’atulagaina, na fa’atulagaina i faalavelave e lua, e mafai ona tatalaina ai le ua molia, e faatalitali ai lona faamasinoga.
O le fa’alavelave muamua na molia ai Agasiva, sa tupu i le aso 7 o Tesema, ina ua fa’afeso’ota’i e se tagata ia le ofisa a leoleo i Tafuna ma ripotia se alii o faatupu vevesi i lona fale.
Na fa’amatala e le na a’afia i lea faalavelave, a’o i totonu o lona fale sa ia lagonaina se pa’o leotele mai i fafo. Ma ina ua sau i fafo, e vaai, na ia va’aia ai le ua molia o tu i autafa o lana taavale, ina ua mae’a ona ia togia se sima i totonu o lana taavale.
Ma ina ua o’o atu leoleo ma taumafai e ave faapagota le ua molia, sa ia taumafai e se’i ese ona lima a’o taumafai leoleo e loka mai o ia ma tu’u i totonu o le taavale a leoleo.
I lea faalavelave sa faapea ona molia ai Agasiva i:
Faitauga 1: Faatupu Vevesi i le Aiga (sauaga i totonu o le aiga), o se vaega ‘C’ o solitulafono mama, e mafai ona fa’asala ai i le falepuipui i aso e sefululima, po o se sala tupe e $300; po o faasalaga uma e lua.
Faitauga 2: Fa’aleagaina o mea totino, i lona tulaga e lua; o se vaega ‘A’ o solitulafono mama, e mafai ona nofosala ai i le falepuipui, i le tasi tausaga, po o se sala tupe e $1,000; po o faasalaga uma e lua.
O le fa’amaumauga lona lua e fa’atatau i mea totino sa maua i se ato ia Agasiva, ina ua lokaina o ia, lea na maua ai se ‘straw’ ua mae’a ona tipitipi, sa iai totonu se vaega o fualaau faasaina.
Ma na molia ai o ia i le Umia Faasolitulafono o se vaega o fualaau faasaina, o se vaega o solitulafono mamafa, e mafai ona nofosala ai i le falepuipui i le va o le 5 ma le 10 tausaga, po o se sala tupe i le va o le $5,000 ma le $20,000; po o faasalaga uma e lua.
E tusa ai ma ripoti a leoleo, ina ua ave faapagotaina Agasiva, o lo’o ia te ia se ato lanu uliuli, ma ina ua su’esu’eina totonu o le ato, na maua ai se vaegatupe e $43, o se telefoni feavea’i, o se afi penisini (lighter) ma se ‘straw’ tipitipi, o iai totou se pauta pa’epa’e.
Ina ua fesiligia Agasiva po o ai ana ia meatotino, sa ia tali mai, o le ato ma mea totino sa i totonu, se’ia vagana ai le ‘straw’ tipitipi, o ana meatotino ia.
Sa tu’uina atu le ‘straw’ tipitipi i le vaega a leoleo e gafa ma fualaau faasaina mo le fa’ataunu’uina o a latou su’esu’ega, lea na fa’amaonia ai, o se vaega o fualaau faasaina (Aisa) lea sa i totonu o le ‘straw’ tipitipi.
MOLIA SE ALII FITI I LE FA’ASUAAVA MA LE FA’ATUPU VEVESI
O le taeao o le aso 15 o Tesema, 2024, na fa’afeso’ota’i ai e se alii ia le Ofisa a Leoleo i Tafuna, e tusa ai ma le susuga ia Tone Vadei, o lo’o fa’atupu vevesi i lo latou tuaoi. E tusa ai ma le ripoti, na amata mai lava le fa’avevesi o Vadei, mai i le fale o lona ‘uncle’, ona fa’aauau mai ai lea i fusuaga i luga o le alatele, ma agai atu i luma o le fale a le na valaau i leoleo.
Ina ua taunu’u leoleo na mua’i fa’atalanoaina le alii na fa’afeso’ota’ia le ofisa a leoleo. Ae o le taimi lea na va’aia ai e se tasi o sui malu o le malo ia Vadei o tu tu fa’atasi mai ma le na a’afia i le faalavelave.
Ina ua lokaina mai e leoleo ia le ua molia, sa lagonaina e le leoleo le malosi o le manogi pia o le ua molia. Na fesiligia e leoleo ia Vadei pe fia ni ana pia sa inu, na tali le alii e silia ma le 5. Ma na fesiligia foi Vadei e leoleo pe fia ona tausaga, na tali le alii e 20.
I le faamatalaga a le alii na valaau i leoleo, sa ia ta’ua ai lona lagonaina mai i totonu o lona fale, ia ni tagata o fe’ei atu i fafo. Ina ua ia savali mai i fafo, sa ia va’aia le ua molia, o fufusu ma ni tagata pe a ma le 9-11, i leisi itu auala o lona fanua.
Ma ina o ia vala’auina leoleo, sa va’aia le tu o se pikiapu ma ave ai leisi to’a 5 pe ono, ae na te le i maitauina le numera o le laisene o le taavale.
Sa ta’ua foi e le alii na valaau i leoleo, le o’o mai o le pisa pisa o a le ua molia, i luma o lona fale, ona o le taimi lea, o lo’o faia ai se pati i lona fale. O lea na ia savali mai ai i fafo e tau fa’ato’ato’a le ua molia, ae toe avau ai se isi fusuaga ma ia vaovao misa ai loa.
Na ta’ua e le alii na valaau i leoleo ia lona le iloa po o ai ia sa fufusu ma le ua molia, ae pe na fa’apefea ona manu’a le na a’afia.
Sa faamatalaina e le na a’afia i leoleo, le fa’ate’ia o ia ina ua alu atu le ua molia i lona fale. Ma sa fa’amatala e seisi molimau le ‘e’e solo o le ua molia, i totonu o le fale ma sa fufusu ma tagata na i fafo o le fale.
Ma e le i mautinoa foi le molimau, po o ai ia tagata na fufusu ma le ua molia, ma pe na fa’apefea ona faamanu’alia lona mata.
Ua molia nei Vadei i moliaga o le Faatupu Vevesi i Nofoaga Faitele ma le Tagofia o ‘ava malolosi, i lalo o tausaga faatulafonoina. O nei moliaga, o ni vaega ‘B’ o solitulafono mama, e mafai ona faasala ai i le falepuipui, i le o’o atu i le ono masina, po o se sala tupe e $500; po o faasalaga uma e lua.
E leai se vaegatupe sa faatulagaina mo le tatalaina o le ua molia, e faatalitali ai lona faamasinoga.
LOKA SE FAFINE NA O’O LONA LIMA I SE TAMAITITI
E tusa ai ma fa’amaumauga a le faamasinoga, o le taeao o le aso 15 o Tesema, na agai atu ai leoleo e su’esu’e se mataupu na valaau mai ai se tamaloa i le Ofisa o Leoleo i Tafuna, e tusa ai ma le o’o o le lima o se tamaitai, i lona atalii e 9 tausaga le matua.
[Ua le lomia e le Samoa News/Lali ia igoa o i latou na a’afia ma molia i lenei faalavelave, ona o le puipuiga o alii laititi na a’afia.]
Ina ua talanoa leoleo ma le tua’a o le atalii na a’afia, sa faamatalaina e le tamaloa lona manava atu mai galuega, ae tagi atu si ona atalii ma fai atu na po o ia e le ua molia, a’o latou i le lotu. Ma sa ta’ua e le tua’a o le atalii laititi, e le o se taimi muamua lenei, ua o’o ai le lima o le ‘Aunty’ lea i lona atalii.
Sa fa’aalia e le tamaloa lona fa’atonuina o le ‘Aunty’ e leai sona aia e fasi ai lona atalii, ae peitai, sa tali mai le ua molia, e iai lona aia tatau.
Na faasinoina e le tamaloa i leoleo ia le fale o le ua molia ma sa faapea ona agai atu iai leoleo ma fa’ailoa i le mafine tu’ua’iga ua faia faasaga ia e ia, ma fautuaina o ia e malaga atu i le ofisa a leoleo.
Sa faapea foi ona fa’atalanoaina e leoleo ia le atalii na a’afia ma sa faamatala e le alii laititi lona alu atu e ta’alao le otaota i totonu o le falesa, ae po e le ua molia lona ulu, ma na ia tamo’e mai ai ma tagi mai i lona tuafafine (molimau) le mea ua tupu.
Na fesiligia e le tuafafine o le atalii laititi ia le ua molia, pe aisea ua na po ai lona tuagane, ae tali atu le ua molia, e vaai o latou gutu, semanu e sau po o latou gutu.
Sa ta’ua e le tuafafine o le atalii laititi, e tupu le faalavelave ae o lo’o ia faatalitali mai i totonu o le taavale m olona tuagane. Ae tamo’e atu lona tuagane, ua tagi ma fa’amatala atu le mea sa tupu. O le mea lea na ia savali mai ai ma fesiligia le ua molia, i le mafuaaga o lana gaioiga sa faia.
Na fa’atalanoaina foi e leoleo ia seisi molimau lea sa faamatalaina, lona molimauina o le po ina e le ua molia, ia le ulu o le atalii laititi.
Ina ua fa’atalanoaina e leoleo ia le ua molia i le ofisa a leoleo, sa ia faamatalaina lona faatonuina o le atalii laititi e ta’alao le otaota i totonu o le falesa ma e le mamafa sana po i le ulu o le atalii. Ma e na te le’i iloa sa tagi le atalii i lona tuafafine, ae na fa’ato’a ia iloa ina ua alu atu le tuafafine ma fesiligia o ia pe aisea na ia po ina ai lona tuagane.
Sa faamaonia foi e le ua molia le o’o atu o le tua’a a le alii 9 tausaga ma fesiligia o ia i le mafua’aga na o’o ai lona lima i lona atalii ma pe iai sana aia tatau e tago ai i lona atalii. Na ta’ua e le ua molia le palauvale atu o le tamaloa ia te ia ma ona o ia o se leoleo, sa ia (tamaloa) fai atu i le ua molia, o le a lokaina o ia.
O iina na toe palauvale mai ai le ua molia i le tamaloa ma amataina ai loa le la taugaupu.
Ua molia nei lenei tamaitai i le moliaga o le Fa’ao’olima i lona tulaga e tolua, o se vaega ‘C’ o solitulafono mama, e mafai ona nofosala ai i le falepuipui, i le o’o atu i aso e 15, po o se sala tupe e $300; po o faasalaga uma e lua.
E $300 se vaegatupe fa’atulagaina na mafai ona tatalaina ai le ua molia, e faatalitali ai lona faamasinoga.
MOLIA SE ALII 27 TAUSAGA I LE SAUAINA O SEISI ALII I SE NAIFI
Ua molia nei le susuga ia Kosetatino Tavili i le Fa’ao’olima ma le Faatupu Vevesi, ona o se faalavelave na tula’i mai i le aso 13 o Tesema, 2024.
E tusa ia ma fa’amaumauga a le faamasinoga, na o’o atu se tamaitai ma sona tuagane, na a’afia i lenei faalavelave, i le ofisa a leoleo i Tafuna, e faila se la ripoti i le sauaina o lona tuagane.
Sa faamatalaina e le na a’afia e faapea, ina ua ta’ape le latou ta’aloga volipolo sa o latou ui atu ma nisi o ana uo i le paka Liona, ae amata ona fa’aumu ana uo, i luga o le auala. Ma ina ua o latou taunu’u atu i se faleoloa (airport way), sa va’aia ni alii se to’alua o tu tu mai i lalo o le mago i luma o le faleoloa.
O suafa o nei alii o Kosetatino ma Siaosi.
Na vala’au mai Siaosi i le na a’afia ma ana uo, e soia le pisa ma na taumafai le na a’afia e fa’ato’ese atu ia Siaosi ona o uiga a ana uo, ae peitai, sa fa’aauau pea ona ‘e’e mai Siaosi i ana uo.
Ma i’u ai ina alu le latou tuliga agai i luma i le magatolu, ae ona fa’alogoina le tui o lona papatua e Kosetatino. Sa ta’ua e le na a’afia lona vaaia o Kosetatino o ia u’uina ni naifi i ona lima.
Sa ta’ua e le na a’afia lona tamo’e saoasaoa, ae tau’ai atu o ia e Kosetatino i isi naifi. Na tamo’e mai le na a’afia mai Nu’uuli, seia o’o mai i Fagaima, i lo latou fale. Ma e na te le’i iloa o lo’o manu’a o ia, se’ia o’o i le fale ma ia ta’uina loa i lona tuafafine, lea na o la agai atu loa i le ofisa a leoleo.
Na togafitia le na a’afia e le vaega a le EMS ma aveina atu i le falemai mo le togafitia o lona manu’a i lona papatua.
Ae e le’i o’o atu le tamaitai ma lona tuagane i le ofisa a leoleo, ae o le taimi lea na taunu’u ai ni valaau i le ofisa a leoleo e tusa ai ma ni alii o lo’o fufusu i luma o le faleoloa a le Coco Mart. Peitai, ina ua taunu’u leoleo i lea nofoaga, e leai seisin a va’aia o toe iai i luma o le faleoloa.
Sa faatalanoaina e leoleo ia se tamaitai sa iai, ma na ia ta’ua lona lagonaina o se pisa i le auala ma savali mai ai i fafo mai i le fale ta lavalava, ae fetaui ma lona va’aia o Kosetatino, ua velo se naifi i se tasi o alii na ia tuliloaina.
Ina ua maua atu e leoleo ia Kosetatino i lona fale, sa aveina loa o ia i le ofisa a leoleo mo le fa’aauauina o su’esu’ega ae na ta’ua e Kosetatino, e na te le iloa se mea, ona o ia sa i le fale ma lona afafine, i le taimi atoa na tupu ai le faalavelave.
Sa pu’eina e leoleo le ata o Kosetatino ma aveina atu i le na a’afia e fa’amaonia, o le tagata lea na tuia o ia. Na faapea ona fa’amaonia e le alii na a’afia, o le tagata lea sa tuia o ia ma e masani o ia ia Kosetatino, ona sa masani ona o latou ta’a’alo volipolo faatasi.
O le moliaga o le Fa’ao’olima i lona tulaga e lua, o se vaega ‘D’ o solitulafono mamafa, e mafai ona nofosala ai i le falepuipui i le o’o atu i le lima tausaga, po o se sala tupe e $5,000; po o faasalaga uma e lua.
O le moliaga o le Faatupu Vevesi i Nofoaga Faitele, o se vaega ‘B’ o solitulafono mama, e mafai ona nofosala ai i le falepuipui mo le ono masina, po o se sala tupe e $500; po o faasalaga uma e lua.
E $50,000 le vaegatupe sa faatulagaina e mafai ona tatalaina ai le ua molia, e faatalitali ai lona faamasinoga.