Ads by Google Ads by Google

85% faitau aofa’I o tagata Tonga ua aafia I le faalavelave faafuasei o le Mauga Mu ma e Galulolo


O se vaaiga lea I tagata Tonga o lo o aumau nei I Amerika Samoa, I sa latou sailiga fesoasoani po o ni faamomoli, mo aiga ma uo I Tonga, lea na aafia I le Galulolo ma le Mauga mu I le vaiaso ua tuanai. E tusa ai ma ripoti mai I Tonga, e to’atolu I latou ua maliliu I lenei faalavelave matautia. [ata foa’i]

Pago Pago - AMERIKA SAMOA

To’atolu tagata ua maliliu

Mai fa’amaumauga ua mata tuufa’atasia mai lipoti au aoina mai e satelite ma le vasega o i latou na latou oo atu e fa’amaumau mai le tele o mea ua a’afia i le Malo o Tonga ona o le Maugamu ma le Tsunami mai le Hunga Tonga-Hunga Ha’apai, ua fa’ailoa mai ai e tusa ma le 85% o le faitau aofai o le Malo o Tonga ua a’afia nei ona o nei fa’alavelave fa’afuase’i.

O le faitau aofai lava o e ua maliliu, ua tumau pea i le to’atolu o tagata, lea e aofia ai Telai Tutu’ila e 65 tausaga le matua mai le Motu o Mango; Lataimaumi Lauaki e 49 tausaga mai Nomuka island ma le tamaitai Peretania o Angela Glover 50 tausaga le matua sa nofo i Nukualofa.

O lo ua i ai le isi to’avalu o nisi o lo ua manunu’a i le motu o Nomuka, ma le isi to’aono e mitimiti o latou manu’aga o i ai, e toafa i le motu o Fonoi ma le toalua i le motu o Tungua.

Peita’i ina ua matala mai le feso’ota’iga fa’ainiteneti i le aoauli o le aso Toona’i na vave lava ona maua feso’ota’iga ma le mamalu o aiga o i Tonga e ala i le Facebook ma latou feso’ota’iga fa’alaua’itele.

O i’ina sa fa’ailoa mai ai i le motu o Eua e leai tele se mea o fa’aletonu ai ma ua faia pea lava fonotatalo a le mamalu o le atunuu atoa ina ia faliu fofoga o le Atua ma puipui Tonga atoa i ona a’ao alofa.

Na malaga va’a o le Fuava’a a Tonga e asiasi uma i latou motu e 169 ina ia maua mai le aotelega o le a’afia o i ai le talafatai o motu taitasi o le atunuu ina ua mae’a ai le Maugamu ma le Galulolo na a’afia ai.

Na latou aumaia se tasi o lo ua mana’omia lava ona togafitia ona manu’aga mai le atumotu o Ha’apai.

I le motu o Nomuka ua faailoa mai i fa’amaumauga ua matua tafea uma ese le falema’i sa i ai e le galulolo, ma ua fa’atuina nei se falema’i le tumau i le taimi nei e ofoina atu ai le tautua ia i latou o mana’omia.

O fale uma lava mo tagata e 62 i le motu o Mango ua soloia uma lava i lalo, i le taimi nei ua la’u atu i latou i Nomuka. Peita’i o lo’o ua amata ona le lava le suavai taumafa ma mea’ai i lea fo’i motu mo i latou uma. I le taimi nei o le a taumafai e avatu uma tagata mai Nomuka i le motu tele o Tongatapu e tausia lelei ai.

Ona o lo’o faigata pea lava fesoota’iga i le taimi nei, ua fa’atuina ai le Leitio fou i Tonga ina ia maua le feso’ota’iga o lo’o mana’omia ona fa’afofogaina e le mamalu lautele o aiga ma tagata lautele o lo’o fia iloa mai se tala i o latou aiga i Tona talu ona mae’a lutia i latou i le Maugamu ma le Galulolo.

I le taimi nei ua mae’a aga’i atu i Tongatapu va’a ma uta fa’ameaalofa mo Tonga mai Ausetalia, Peretania, Iapani ma le Malo Tele o Amerika, ae maise lava Va’a Tau mai Niu SIla. O lo ua mae’a to’ai taunuu vaa mai le Malo o Niu SIla ma le malo o Fiti ma ua mae’a fo’i ona fo’i mai va’alele C-130 Hercules ma latou sapalai mai Niu SIla.

O lo ua fa’ailoa mai o le a le faigofie ona feoa’i atu va’a la’u oloa ma fesoasoani mai nei malo i le ogasami o Tonga ona o le tele o lapisi mai le maugamu e ono lamatia ai nei va’a. Ua mua’i fa’ailoa mai e Tonga lea tulaga a’o le’i aga’i atu va’a folau ma latou fesoasoani o lo’o sili ona mana’omia e i latou. Peita’i o feoa’iga uma lava o va’a a le malo o Tonga o lo’o taofia uma i l taimi nei.

O lo ua ofo mai le fesoasoani a le ali’i Pilonea o Elon Musk, o se tasi o faipisinisi Tekonolosi fa’aonaponei, o le a ia fesoasoani atu ina ia toe fa’atula’ia le laina feso’ota’i a le Initeneti i Tonga, ma ua fa’afetaia tele e Fakafanua lea fo’i avanoa o le a maua e si ona malo aua o lo’o motusia pea lava feso’ota’iga tau initeneti se’ia oo mai i le aoauli o le aso Toona’i na te’a nei.

O Fakafanua lea sa ia talosagaina lenei fesoasoani mai ia Musk ona o lo’o mafai e lana kamupani, SpaceX Starlink Satellites, lea e gafatia ona toe fa’afo’ia maia so’otaga i le va o Tonga ma ona tagatanuu o lo’o aumau mamao mai.

I le aso Toona’i fo’i sa fa’asalalau fa’alaua’itele mai ai le poloa’iga fa’alaua’itele a Kovana Lemanu Mauga i le faiga o le a fa’atautaia ai le foa’i a le Malo o Amerika Samoa mo le Malo o Tonga ona o fa’alavelave fa’anatura ua a’afia ai le mamalu o ona tagatanuu uma.

Ua fa’ailoa mai sa faia se fonotaga a le Taiulu o le Malo o Amerika Samoa ma nisi o lana kapeneta fa’apea ma le pule o le Aufaigaluega a le Ofisa o le Kovana ina ia latou tuufa’atasia se auala mautu e mafai ai ona aoina mai ni meaalofa o so’o se ituaiga ma tuufa’atasia ina ia molta’i atu i Tonga e fesoasoani i le latou Malo ma ona tagatanuu.

Ua mae’a fa’aoo atu se tusi na tusia e Kovana Lemanu P.S. Mauga na tusia ia Ianuari 19, 2022 i le afioga le Tupu o Tonga Tupou Vl, lea sa avatu ai fo’i lagona fa’amafanafana o le tatou ta’ita’i ona o le pagatia ua lofia ai uso i Tonga ma lo latou malo. 

I lana tusi fa’amafanafana sa ia fa’amalosi’au atu ai i le afioga le Tupu Tonga ma lona malo, ae maise ona tagatanuu lautele ona o pagatia fa’anatura ua aafia ai lo latou nofo saogalemu.  Sa ia molita’i patino atu ai lana fa’amaisega ona o nisi ua maumau ai le soifua i nei fa’alavelave fa’anatura, ma ua ia faailoa atu fo’i, o le a fesoasoani atu fo’i Amerika Samoa i so’o se ala e mafai ai.

“E matou te molita’i atu fo’i le fa’amaisega i aiga uma o i laotu ua amia ai le soifua ona o lenei lava fa’alavelave fa’auase’i fa’anatura.”

O lana tusia sa avea ai o ia ma sui o i la’ua ma Lutena Kovana Talauega ma o la’ua faletua fa’apea le mamalu lautele o le atunuu atoa o Amerika Samoa. 

O le fa’atautaiga ma le tuufa’atasiga o le foa’i a le Malo ua mafai ai ona fa’auia uma atu i ai mea ua ofoina mai e so’o se tasi e afua mai le tupe se’ia oo i lavalava ma mea uma e fa’aaoga mo aiga ua pagatia ma lofia o latou lotoifale ona o le galulolo ma le Maugamu i Tonga. Ua fa’atulaga lea fa’amoemoe e amatalia i le aso 26 Ianuari, 2022, le aso Lulu o le vaiaso nei.

E ese mai lea fo’i fa’amaisega mai le Taitai o le tatou atunuu, sa fa’aoo ane fo’i e le Faipule o Amerika Samoa i le Konekeresi, le afioga Uifa’atali Amataupuilevasegaotupu Coleman Radewagen lana fa’amaisega. 

“Tau ina ia mautinoa e le mamalu o le Faigamalo a le Malo o Tonga ma ona tagatanuu uma, o lo’o auaufa’atasi atu lo’u nei sui mai le faigamalo ma le atunuu tuaoi o Amerika Samoa i o outou lagona ootia ma pagatia o lo’o feagai nei ma outou ona o le lutia ai i pagatia fa’anatura o le Maugamu ma le Galulolo tele i Hunga Tonga-Hunga Ha’apai. E tuuina atu pea outou i talosaga ina ia outou lagona le pa’i malu atu o le alofa o le Atua ma fa’amafanafanaina ia outou uma.”

“Ona sa mua’i lutia fo’i Amerika Samoa ma Samoa Tuto’atasi i lea ituaiga o fa’alavelave fa’afuase’i fa’anatura, o lea ua autasia ai i tatou i pagatia fa’apenei, sa matou savalia fo’i lea lava ala e tasi.”

“Ua nofo sauni fo’i le Iunaite Setete o Amerika e fesoasoani atu i ala ua latou iloa e sili ona taua mo Tonga ma ona tagatanuu e pei lava fo’i ona faia e nisi o malo tetele ua mae’a fa’auia atu latou fesoasoani.”