Ads by Google Ads by Google

Tele mafua’aga ua fa’aletonu ai tupe maua a le malo

E tele naua mafua’aga eseese na taua e le afioga i le ali’i kovana ia Lolo Matalasi Moliga i se feiloaiga ma le Samoa News i le taeao ananafi, ua mafua ai ona tula’i mai fa’aletonu i tupe maua a le malo, ma ua maitauina ai tulaga vaivai o tupe o lo o ao mai i totonu.

 

Saunoa Lolo e fa’apea, e silia i le 50% o tupe sa fuafua le malo e mafai ona maua mai i le kuata muamua ma le lua o le tausaga tupe lenei, ua le mafai ona maua mai.

 

Ona o ia tulaga vaivai ma le fa’aletonu i tupe maua a le malo, ua fuafua ai loa le faigmalo e saili se isi auala e fa’aitiitia ai tupe fa’aalu, e aofia ai le fa’aitiitia o itula faigaluega a tagata faigaluega uma a le malo.

 

O ni isi o ia mafua’aga e pei ona saunoa le tofa i le to’oto’o, o le fa’aletonu o lo o tula’i mai i le itu i Sisifo (West Coast), lea ua a’afia atu ai ma va’a oloa o lo o aga’i mai i le teritori; fa’aletonu o lafoga totogi a pisinisi, aemaise ai o le tuai lea ona maua mai o tupe e tatau ona toe fa’atumu mai e le feterale mo le malo.

 

I le tulaga i va’a oloa o lo o tuai le aga’i mai i le atunu’u, na saunoa le ali’i kovana e fa’apea, o le isi lea fa’aletonu ua mafua ai ona fa’aletonu tupe sa fuafua le malo e tatau ona maua i le Kuata muamua ma le Kuata lua o le tausaga tupe lenei 2015.

 

Mo se ta’ita’iga e pei ona saunoa Lolo, so o se taimi lava e ulufale mai ai se va’a oloa i le teritori, e le gata e maua ai tupe o lafoga mo oloa a pisinisi, ae maua ai fo’i tupe mo le malo, aua, soo se taimi e ulufale mai ai se va’a oloa e totogi ai lava tupe mo le uafu.

 

I tulaga i tupe e tatau ona toe fa’atumu mai e le malo feterale i le malo a Amerika Samoa, o le isi lea mafua’aga na taua e Lolo ua ala ai ona vaivai tupe maua i le amataga o le tausaga tupe lenei.

 

“E tele naua polokiki a le feterale ua mafua ai ona tuai le toe fa’atumuina mai o tupe a le malo, lea ua maitauina le o o atu i le $5 miliona le aofa’i o tupe o lo o tuai ona toe totogiina mai”, o se vaega lea o le saunoaga a Lolo.

 

I le tulaga i lafoga a pisinisi, o le isi lea mafua’aga autu na taua e Lolo o lo o fesoasoani i le vaivai o tupe maua a le malo.

 

“O lafoga sa fuafua le malo e tatau ona maua i le Kuata muamua ma le Kuata lua, ua le maua mai i le taimi sa fuafuaina, o le isi lena mafua’aga ua atili ai ona vaivai tupe maua a le malo, ae afai loa e amata ona aga’i mai tagata ma pisinisi e totogi a latou lafoga, ona toe tulaga lelei fo’i lea o tupe ao a le malo i masina ma kuata ta’itasi”, o le isi lea saunoaga a Lolo.

 

“O le tula’i mai o fa’aletonu eseese e pei ona ou taua, ua fesoasoani ai i tulaga fa’aletonu ma le vaivai o tupe o lo o ao mai e le malo, ae ui i ia fa’aletonu laiti, o lea lava ua amata ona toe aga’i mai i luga tupe ao a le malo i le taimi nei, fuafua atu i le Kuata muamua sa malosi ai lea fa’aletonu”, o le isi lea saunoaga a le ali’i kovana.

 

O fa’aletonu o lo o tula’i mai i le itu tau tupe, aemaise ai o taumafaiga ina ia fa’aitiitia tupe fa’aalu a le malo o ni tulaga uma nei “e le lelei mo le malo”, e pei ona saunoa le ali’i kovana ia Lolo.

 

“O le mea moni lava, e umi se taimi e mana’omia e le malo e tau toe fa’aleleia ai tulaga fa’aletonu i ana tupe maua, aemaise ai o le taumafai ina ia toe ao mai uma vaega tupe sa tatau ona maua i le kuata muamua ma le lua ae ua le maua, o le agaga atoa i le faigamalo, ia aua lava ne’i tula’i mai se mea e ono fa’aletonu ai le malo atoa, ma taumafai pea e fa’atumau le tautua a le malo i le atunu’u”, o le isi lea saunoaga a le ali’i kovana.

 

O le lu’itau muamua e pei ona silasila toto’a i ai le ali’i kovana ma le ‘Task Force’ fa’apitoa lea ua mae’a ona ia tofia, o le va’ava’ai lea i auala e fa’aitiitia ai tupe fa’aalu a le malo, aemaise lava i tulaga o tagata faigaluega.

 

“E ui i le maualuga o tupe fa’aalu a le malo, ae o se tulaga fiafia ia te a’u le to’atele o tagata faigaluega a le malo ua i ai i le taimi nei, ua mafai ai fo’i ona fa’atumauina tulaga malosi i pisinisi eseese i le atunu’u, e ala i le fa’aalu lea e tagata faigaluega o tupe o lo o maua mai a latou totogi e fa’atau ai oloa mai pisinisi ma fa’atupu ai le tamaoaiga i pisinisi”, o le isi lea saunoaga mai le ali’i kovana.

 

E talitonu Lolo, ana leai tagata faigaluega a le malo ma tupe o lo o latou maua i le ta’i lua vaiaso, ua leva ona le toe vaaia le tele o pisinisi i le atunu’u.

 

O le fuafua la lea ua vaavaai i ai le faigamalo e pei ona taua e le ali’i kovana, o le fa’aitiitia lea o itula faigaluega ta’itasi a tagata faigaluega a le malo mo le aso e tasi, peita’i o lea fuafuaga, o le la’asaga mulimuli lava lea e la’a i ai le faigamalo, pe afai e tulaga fa’aletonu lava le itu tau tupe.

 

“Ou te le o manatu e tupu le tulaga lea i le fa’aitiitia o itula faigaluega a le malo, ae i lo’u talitonuga, afai e tupu lea tulaga, e sili atu lea nai lo le fa’amalolo o tagata faigaluega a le malo, e le o se tulaga lena e tatau ona fai”, o le saunoaga fa’aiu lea a le ali’i kovana.