Ads by Google Ads by Google

Tala mai Samoa

TUU I LALO LE MAOTA FONO TUAI

O le taeao o le aso Tofi o le vaiaso nei na amata ai galuega mo le talaina i lalo o le maota fono tuai o le malo tutoatasi o Samoa i le malae i Tiafau i Mulinuu. Na molimauina le auai o nisi o le mamalu o le atunuu ma sa amata le polokalama o le aso i se sauniga lotu puupuu sa taitaia e le afioga i le fofoga fetalai, le afioga Laaulialemalietoa Leuatea Polataivao Schmidt.

O lea mataupu na folafola e le alii palemia i tauaofiaga a le palemene i le vaiaso na tea nei ma o le aso Gafua o le vaiaso nei sa tuu e amata ai lea galuega. Peitai na toe taofia e le fofoga fetalai le faatinoina o le talaina i lalo o le maota seia oo i le aso Tofi. Na saunoa Laaulialemalietoa, o le auga o le aso, o le faia lea o se sauniga lotu e faafetaia ai le alofa o le Atua ma faatofa aloaia atu ai le atunuu i le maota sa soalaupuleina ai e taitai o le atunuu sa asa maia le gasu o le taeao i upufai o le malo lea na maua ai le malo tutoatasi o Samoa. Na ia faafetaia foi le mamalu o le atunuu sa auai i lea aso e faaali lo latou faaaloalo ae lei talaina i lalo le maota fono tuai.

O se tasi o tamalii sa avea ma fofoga fetalai o le maota o tausaga ua tuanai, le afioga Leota Leuluaialii Ituau Ale sa tali fuaitau i le saunoaga a le alii fofoga fetalai. Sa auai foi i lea taeao le taitai o le itu agai, le afioga Palusalue Faapo II ma sui o le vaega faaupufai o le Tautua Samoa faapea isi sui o le palemene faapea tamalii ma failauga o le atunuu. O lo o i ai le faamoemoe e oo atu i le faaiuga o le tausaga ua maea ona fausia le maota fou e tali foliga tutusa ma le maota fono tuai i se isi nofoaga i Tiafau lava.

TATALA ALOAIA LE MAA FAAMANATU MO I LATOU NA MALILIU I LE MV JOYITA

O le afiafi o le aso Faraile na sei mavae atu nei na faataunuuina ai se sauniga faapitoa i Mulinuu e tatala aloaia ai le faatuina o le maa faamanatu mo soifua o tagata e toa 25 lea ua talitonuina ua maliliu i le vaa la’u pasese o le MV Joyita, lea na leiloa i le 57 tausaga talu ai i le aso Sa, aso 3 o Oketopa, 1955. O le sa o MV Joyita na tuua le uafu i Apia ma le faamoemoe e malaga atu i Fakaofo i Toelau, o se faigamalaga e 40 itula le umi. Peitai, e lei taunuu.

O le afioga i le taitaifono o le Ekalesia Faapotopotoga Kerisiano i Samoa, le susuga i le Toeaina ia Lale Ieremia, na taitaia le sauniga lotu. O le maa faamanatu o lo o faatuina nei i Mulinuu e i le ituala i tai sosoo ma le maota o le faafeagaiga o le EFKS i Mulinuu, faafesagai tonu lava ma le ofisa o le Fono a Ekalesia Soofaatasi, o se fanua na faamatuu atu e le malo mo lea faamoemoe. Na saunoa le alii palemia, le susuga Tuilaepa Sailele Malielegaoi, o lenei sauniga e tapunia aloaia ai lenei itulau o lenei faalavelave ma faatofa aloaia atu ai i e pele na maliliu ai.

Na ia faafetaia foi le Ulu o Toelau ma le fono sili a Toelau mo le agaga taulagalaga ua mafua ai ona taunuu lea faamoemoe ma na ia taua, o le mafuaga lea o le ioe gofie o le malo Samoa ina ia faatofa atu ai ia i latou na maliliu ai i lea faalavelave. Na saunoa Tuilaepa, na te manatua lelei lava lea faalavelave ao ia tuputupu a’e ma tala na aave solo i lena taimi i mafuaaga eseese na tutupu. Peitai, o le vaa o le MV Joyita na toe maua i le masina na sosoo ai i le aso 10 o Novema, 1955 pe tusa lea ma le lima vaiaso mulimuli ane, e se vaa na folau ane lalata i motu o Fiti.

O ogasami na maua ai le MV Joyita e pe tusa ma le 600 maila mai Fakaofo lea sa fuafua e agai i ai. Na maua na o le vaa ae ua leai se pasese. Mulimuli ane, na maua i suesuega a se komisi, o le faaletonu o ni paipa i le afi o le vaa na mafua ai ona tupu le faalavelave ae ua masalomia na tafefea le pasese. Mai le toa 25 o i latou na malaga i le vaa, e toaiva le pasese ma le auvaa e toa 16. O atunuu o i latou sa i luga o le vaa e aofia ai le toatasi mai Peretania, toatasi ma Aialani, toatasi mai Amerika, toalua tagata Samoa, toalua mai Kiribati, toatolu mai Niu Sila ma le toa 15 o tagata Toelau. O le aupito i matua o se tama e 60 tausaga le matua, ae o le aupito i laititi o se teineititi e lua tausaga le matua.

Na o ia ma lona tina fai ia tamaitai sa i ai i luga o le vaa. O le aso Gafua o le vaiaso fou o le a faia ai foi se sauniga faapea i le motu o Fakaofo i Toelau ma faamaea ai le vaega muamua o nei taumafaiga. O le vaega lona lua o le a talosagaina ai e aiga o i latou ua maliliu ma le malo Toelau ia le malo Niu Sila ma le faamasinoga maualuga i lea atunuu ina ia fai mai se faaaliga aloaia a le pule o maliu, e aloaia ai le maliliu o i latou nei ma mausali ai loa faamaumauga e uiga i lenei faalavelave.

FAAALIGA TELE O LE TATAU A SAMOA I LE VAITAIMI O LE TUTOATASI

O le ogatotonu o le tausaga nei i le vaitaimi o le sisiga fua, o le a faia ai se faaaliga tele o taga tatau i Samoa o lo o faamoemoe e auai mai ai isi ta pe’a ma le au tusitala mai fafo. O le lona lima ai lenei ona tuufaatasia e le asosi a le au ta tatau a Samoa, le Malofie, o se mafutaga faapenei i le atunuu.

O se tasi o faamoemoe taua o tapenaga a le Malofie, o le faalauiloaina aloaia lea o lo latou tagavai poo le “logo,” o ni mamanu faasamoa, i se sauniga faapitoa i le faaiuga o le vaiaso lea na faaalia ai le lagolago a le alii palemia, le susuga Tuilaepa Sailele Malielegaoi, o ia foi o le faatama o le Malofie. i lana saunoaga autu, na faaalia e Tuilaepa, o le itu taua lena o lea faaaliga ona e foliga o le a avea ai Samoa ma laumua o tatau ma faamautu ai le avea o le tatau a Samoa o le tatau aupito i aloaia i le lalolagi, ona o le lalelei ma le manaia i le matamata, e ui o le tele o mamanu mananaia o lea tatau e ufi e Samoa. Na saunoa foi le peresetene o le faalapotopotoga o le Malofie, le susuga Su’a Suluape Alaivaa ma ia faamatala le uiga o mamanu eseese o lo o faaalia i le tagavai na faalauiloa aloaia.

O le tausaga e 1985 na muai faatuina ai le faalapotopotoga o le Malofie e le susuga ia Su’a ma sa i ai le latou tagavai i lena vaitaimi, ae le o toe faaaogaina. Na faailoa e le afioga i le palemia i lea aso e faapea, o le a tuuina atu le talosaga i le komiti o le tutoatasi ina ia faaavanoa se vaega e savavali ai le oo atu i le toa afe o le fuainumera o le faalapotopotoga o le Malofie o le a savavali i le aso o le sisiga fu’a. Na fautuaina foi e Tuilaepa le peresetene ma sui o le faalapotopotoga, ina ia laeiina ni laei faaanamua e tai pei o napekini ina ia faaali uma ai mamanu o le tatau a Samoa e masani ona ufiufi.

OSOFAIA E LEOLEO LE AU TULEI MARIUANA I MAKETI I APIA

O le aso Toonai na tea nei na osofaia ai e leoleo le maketi i Fugalei ma le flea maketi i Savalalo aua a latou taumafaiga ina ia molia i le tulafono i latou o lo o faatauina atu i le atunuu lautele le laau faasaina o le mariuana. Na faaaogaina e leoleo ia taifau sosogi i ia osofaiga ma e toa 10 i latou na maua o umia le laau faasaina o le mariuana i le maketi i Fugalei, ae toatasi na maua i le flea maketi i Savalalo. i lipoti mai le ofisa o leoleo i vaiaso taitasi, e le asa lava se vaiaso ma i latou e molia i le umia o lea laau faasaina aemaise lava i ia nofoaga tumutumu.

O le aso 15 o le masina nei ua faatulagaina e tulai ai i latou ua maua i luma o le faamasinoga. O se tasi o nofoaga o lo o fuafua le ofisa o leoleo e osofaia o le toese i Tafaigata lea o lo o lipotia mai pea le toatele o i latou o lo o faaaogaina pea lea laau faasaina.

MALIU LE TEINEITITI E 3 TAUSAGA INA UA LOKA I TOTONU O LE TAAVALE A LONA AIGA

E tolu tausaga o se teineititi mai Leauvaa ma Tufulele na maliu i le vaiaso na tea nei i se faalavelave na tulai mai i le aso muamua o le masina nei. Na faaalia e le komesina o leoleo le afioga Lilomaiava Suemalo Fou Taioalo e faapea, o lea teineititi na loka i totonu o se taavale ao pisi lona aiga i se faalavelave, ma e taunuu atu lona aiga ua maliu o ia.

Na saunoa le alii komesina, sa tuu lea teineititi i totonu o le taavale ina ua moe o ia ae vili uma i luga tioata o le taavale, ma e maua atu ua mole o ia i le leai o se ea e manava ai. Sa faanatinati atu i le falemai peitai ua tuai. Sa taua i le lipoti a le falemai e faapea, na maliu lea teineititi ona leva ona loka o ia i totonu o le taavale e aunoa ma se ea e sao i ai. O lo o faaauau suesuega a leoleo ma e le o mautinoa pe ono molia ai se tasi i lea faalavelave.

TAALO LE USO LAITITI O TUSI MA GEORGE PISI I LE AU TAITOAFITU A LE MANU SAMOA

Ua tofia nei le uso laititi o le auso o Tusi ma George Pisi lea e taaalo i le au taitoa 15 a le Manu Samoa i le au taitoafitu a le Manu Samoa, lea ua sauni atu e tauva i le taamilosaga taitoafitu a le IRB i Hong Kong i le faaiuga o le masina nei. O le aso Faraile na faamatuu mai ai e le Iuni Lakapi a Samoa le lisi o le au mo le taamilosaga i Hong Kong ma ua tulei ese ai e le alii o Keni Pisi ia le alii o Levi Asi Faamatala mai le au e toa 12 o le a malaga atu i Hong Kong. Ua lavea nei la Levi i le au faaleoleo e toafa lea e aofia ai ma Falemiga Selesele, Mikaele Pesamino ma Sani Niue lea e faatali atu i Samoa. Ua tulei ese foi le susuga Simaika Mikaele i le mataina o le taalo a le alii o Faatoina Autagavaia lea ua suia nei Simaika i le sapoina o polo maualuluga.

O le au taitoafitu la lenei a le Manu Samoa ua sauni atu mo Hong Kong. Laina i luma; Alafoti Faosiliva, Afa Aiono, Faatoina Autagavaia, Reupena Levasa. Laina i tua: Uale Ma’i, Lolo Lui, Tom Iosefo, Alatasi Tupou, Taulagi Afamasaga, Paul Perez, Robert Lilomaiava, Ken Pisi. Faaleoleo e le malaga: Falemiga Selesele, Mikaele Pesamino, Levi Asi Faamatala, Sani Niue. Faiaoga: Stephen Betham Taitaimalaga: Tausa Faamaoni Lalomilo Fomai

Saunia: LAF/Naenae Productions