Tala ‘oto’oto o le Pasefika
FA’AAUAU FAAMASINOGA APILI LAISENIA QARASE
O lo o fa’aauauina pea le faamasinoga apili a le alii na avea muamua ma Minisita o Fiti, o Laisenia Qarase, i totonu o le Faamasinoga Apili a Fiti. O lo o teena e Qarase ia ni isi o mea molimau o lana mataupu, lea na molia ma ta’usala ai o ia i lona fa’aaoga sese o lona tofi fa’aleta’ita’i, ma ua faasala ai o ia i le 12 masina i totonu o le falepuipui, i le tausaga ua tuana’i.
O moliaga o Qarase, na afua a’o avea o ia ma faatonusili o le kamupani ua ta’ua o le “Fijian Holdings Limited” i le 1990.
O lo o finau le itu tete’e e faapea, e le’i umia e le ua molia ia se tofiga aloaia, i lalo o tulafono a le malo o Fiti, ma e le o tonu ma sa’o ia le ta’usalaina o Qarase ona sa le’i totogia o ia i lana tautua sa faia, lea ua molia ai o ia.
TETE’E AMEPASA I VANUATU TUUAIGA FAASAGA I VAEGA’AU
Ua fa’aalia le tete’e o le Amepasa fou a Indonesia i totonu o Vanuatu, i tuuaiga e faapea, o vaega’au a lona atunu’u na mafua ai le osofa’iga faasaga i vaega’au a Papua Niu Kini, lea na maliliu ai ni isi.
Na folasia e Nadjip Riphat Kesoema i luma o le peresetene o Vanuatu, o Iolu Johnson Abil ia faamaumauga e na te tete’e ai i nei tuuaiga, ma sa ia fa’aalia i luma o sui o vaega fa’asalalau i se taimi mulimuli ane, lona faanoanoa tele e tusa ai ma lenei faalavelave ua tula’i mai.
E toavalu ni fitafita Indonesia ma ni tagata nu’u se toafa na maliliu i ni tauga fana se lua sa faia i totonu o Vanuatu.
O lo o tuuaia e ta’ita’i ‘au o le militeri ia se faalapotopotoga ua ta’ua o le “OPM Free West Papua Movement” ae peita’i, o lo o i ai ni isi ua manatu o vaega’au a Indonesia sa faatupuina le faalavelave.
Ae na saunoa Nadjip e faapea, o i latou o ni tagata faatupu filemu ma e leai se tasi o i latou e naunau e feoti ni ona tagata. Sa ia fa’aalia lona tete’e i nei tuuaiga faapea ma ni isi tuuaiga sa tula’i mai i taimi ua tuana’i, e faasaga i leoleo ma le Ami Indonesia.
MOLIMAU FOMA’I FAAPITOA I LE FAAMASINOGA I LE MAFUAAGA O LE MALIU FASIA O SE LEOLEO NIU SILA I TONGA
Ua mae’a nei ona molimau se foma’i faapitoa mai i Niu Sila i se faamasinoga o lo o faagasolo i totonu o le malo o Tonga, i le mafuaaga o le maliu o se leoleo Niu Sila, o Kali Fungavaka. O Fungavaka na maliu i le masina o Aokuso i le tausaga ua tuana’i a’o i ai o ia i lalo o le va’ava’aiga a leoleo, ina ua ave faapagota ona o moliaga i le ona ma faatupu vevesi, ina ua malaga atu o ia i Tonga ona o se faalavelave a lona aiga.
E to’a 32 molimau o lenei faamasinoga, lea e aofia ai ma le foma’i faapitoa ia Dr. Fintan Garavan ma sa ia molimau e tusa ai ma manu’a o le ua maliu, e aofia ai se manu’a i lona ulu faapea ma le manu’a i lona ua.
LE MANUIA TAUMAFAI A LEOLEO KIRIBATI I LE SAILIGA O NI ALII FAIFAIVA
Ua amata ona mou faamoemoega a le vaega o le Ofisa Leoleo i Kiribati, lea e gafa ma le gataifale, a’o feagai ma le tau sailiga o se vaa fagota na leiloa i le amataga o le masina, lea e o’o mai lava i le aso, e le’i toe maua ma lana auva’a.
Na tu’ua e lenei vaa fagota ia le motu o Tarawa, pe a ma le tolu vaiaso ua tuana’i ma sa mafai ona maua mai se fesoasoani mai i Niu Sila, Ausetalia ma Amerika, e ala i ni vaalele, mo le tau sailiga o le auva’a o lenei vaa fagota.
Na i ai seisi vaa fagota na tu’ua le motu o Maiana i le vaiaso na soso’o ai ma leiloa i le lima aso, ae na mafai ona toe m aua lea auva’a ma le latou vaa fagota.
Na ta’ua e le alii leoleo o le gataifale, o Ioteba Atanimakin, ua maea ona o’o atu se lapata’iga i vaa fagota uma ina ia nofo uta mo lenei vaa fagota o tau saili. Ae o lo o tumau pea faamoemoega o lo o opea pea i latou i luga o le sami.
FUAFUA LE ‘AIR SAMOA’ E FEMALAGA’I I LE VA O SAMOA MA TONGA
Ua ia i nei se fuafuaga a le ofisa vaalele a le Samoa Ea, e faimalaga i Tonga i vaiaso taitasi, i le va o Upolu ma Niuatoputapu ma Vavau. Ae ua fetaui ma le fuafua o le Chathams Pacific e faamutaina la latou tautua i totonu o le malo o Tonga, a’o faatalitali le malo mo le latou vaalele mai i Saina.
Source: Radio New Zealand