Ads by Google Ads by Google

Lolo: Na fau le malo na te tautuaina tagata

FAUTUA LOLO ALII MAUTOFI FA’ATINO FATUÅIGA NA TOFIA AI LATOU

I le faatautoina ai o Alii Mautofi e galulue i totonu o afioaga, Itumalo ma Falelima e tolu i le atunuu, na fautuaina ai e le afioga i le Kovana Sili i latou ina ia faatino le ‘fatu’aiga’ na mafua ai ona filifilia i latou, o le galulue lea mo le manuia o nuu, Itumalo ma le atunuu, ma ia tausisi i le aganuu lea ua tauau ina mavae atu lona taua i tupulaga o aso nei.

E tasi lava le mafuaaga na ala ai ona faavae le Ofisa ua taua nei, o le Ofisa o Mataupu Tau Samoa i le atunuu, ina ia mafai ai ona fesootai le atunuu ma le malo, e pei ona taua i le saunoaga a le afioga i le Kovana Sili, le tofa Lolo Matalasi Moliga i lana saunoaga i le maea ai lea o le faatautoina o alii mau tofi o le atunuu i le taeao ananafi.

I le maea ai o tofiga a Itumalo taitasi o le atunuu faapea ai ma Falelima e 3, na faia ai loa se sauniga mo le faatautoina o Faalupega, Pulenuu, Leoleo, faapea ai ma Kovana o Falelima, Failautusi o le Ofisa o Mataupu Tau Samoa faapea ai ma le Sui Failautusi.

I lana saunoaga na taua ai e le tofa Lolo e faapea, o le auai faatasi o taitai o le faigamalo a Tutuila ma Manu’a e pei ona i ai le aso ananafi, “o se aso sili lea ma taua i lona talitonuga, ina ua mafai ona mafuta faatasi taitai o le atunuu, ma manatunatu i le agai i luma o le faigamalo a Tutuila ma Manu’a mo le isi 4 tausaga.

O le afioga i le alii Faamasino Lagolago ia Logoai Siaki na gafa ma le faatautoina o tofi, e pei ona muai faatautoina ai le afioga i le Alo o Salamasina ia Satele Galu Satele e avea ma Failautusi o le Ofisa o Mataupu Tau Samoa, ma le tofa i le Tama Matua ia Tuiagamoa Tavai i le tofi Sui Failautusi.

Sa faapea foi ona mua’i faatauto ai ma afioga i Kovana o Falelima i le atunuu, e pei ona i ai le afioga i le Faatui ia Misaalefua Hudson mo le Falelima i Manu’a; afioga Lualemaga E. Faoa mo le Falelima i Sisifo; ma le afioga ia Alo Dr. Paul Stevenson mo le Falelima i Sasa’e.

Ina ua maea ona faatauto tofi maualuluga, ona sosoo ai loa lea ma le faatautoina o afioga i Faalupega, Pulenuu atoa ai ma Leoleonuu.

I le saunoaga a le alii kovana, sa ia faamalosi ai i Alii mautofi uma ua faatauto ina ia tula’i mai e faatino o latou tiute mo le manuia o nuu, itumalo ma le atunuu, aemaise ai o le faatumauina o le mafuaaga na ala ai ona faavae le Ofisa o Mataupu Tau Samoa, o le fai lea ma fesootaiga i le va o le faigamalo ma le atunuu.

O le Ofisa na faavae mai i taimi ao avea alii papalagi ma Kovana o le atunuu, ona o le faanaunautaiga, ia i ai se Ofisa e maua ai se fesootaiga o tagata ma le malo.

Na taua e Lolo e faapea, i le avea ai o ia o se matai Samoa, e le mafai lava ona aveesea lona talitonuga i le soifuaga faa Samoa na soifua mai ai Samoa i aso ua mavae, o le galulue faatasi lea ma le agaga e tasi o nuu, tagata uma ma le malo, peitai o lea agaga ua amata ona le toe vaaia i aso nei, ma ua avea ai lea ma itu ua amata ona vava mamao tagata mai le faigamalo.

“I lo’u talitonuga, e afua mai ia te i tatou nei ua avea ma taitai le manuia ma le maopoopo o nuu, itumalo ma le atunuu, o le agaga foi lena na soifua mai ai Samoa ia aso ua mavae, o le galulue faatasi o aiga, nuu ma le atunuu,” o le saunoaga lea a le alii kovana.

Fai mai Lolo, o tulafono a papalagi, o mea na faatoa aumai nei lava e faa soifua lelei ai le atunuu, peitai o Samoa sa soifua mai i le agaga o le tutu faatasi ma le galulue faatasi.

“Le mafuaaga lena e o mai faatasi ai nuu, Itumalo ma Falelima e pei ona i ai le faatasiga i le taeao nei (taeao ananafi), ina ia fau se Faavae mautu o Samoa ma ona tagata mo le lumana’i,” o le isi lea saunoaga a Lolo.

Ae o le faafitauli ua maitauina i auga tupulaga i aso nei e pei ona saunoa le alii Kovana, ua amata ona vavae ese le malo vavae ese tagatanuu, ma e mafua lea tulaga ona ua leai se fesootaiga i le va o le faigamalo ma le atunuu, ma e i ai lona talitonuga o le ‘fatuaiga’ tausi lena a Kovana o Falelima, Faalupega, Pulenuu ma Leoleonuu, o le taumafai ina ia faamaopoopo fesootaiga mo le manuia o le atunuu.

“Lea ua amata ona vava mamao tagata o le atunuu mai lana faifgamalo ona ua leai se fesootaiga, ae ou te toe fafagu atu ia te outou uma o Alii mau tofi ua faatautoina i le aso (aso ananafi), tulai mai laia e fai se faigamalo lelei ma fesootai mo le manuia o le atunuu,” o le saunoaga lea a le tofa a Lolo.

O le atinaeina o nuu, Itumalo, Falelima ma le atunuu, o le ‘fatu’aiga’ tausi lena ua taoto atu i Alii mautofi.

Na taua e Lolo e faapea, o a uma mea e mafai ona ia faia i lona malosi faa kovana, o le a ia unaia mo le faaleleia o le tautua a le Ofisa o Mataupu Tau Samoa ina ia tulai mai i se tulaga lelei.

Na taua foi e le alii kovana e faapea, ua i ai manatu o ni isi o alo o le atunuu, o se taimi maimau ma tupe maimau o lo o faaalu mo Alii mautofi aemaise ai o le totogiina o i latou, ma e mafua ia manatu ona ua leai se fesootaiga i le va o Ofisa ma le atunuu, ae i ai lona talitonuga, o lo o tele auala eseese e mafai ona fesoasoani atu ai le malo i le Ofisa, o lo o tele foi galuega e mafai ona galulue faatasi ai le malo ma le atunuu.

“Na fau le malo e tautua ona tagata, ae lei fauina se malo e tautua mai i ai le atunuu, ma ou te talitonuga, o galuega lelei uma e mafai ona faia e le malo mo le atunuu, o le a faia ina ia manuia ai le atunuu,” o le saunoaga lea a le alii kovana.

I faamaumauga mai le Ofisa o Mataupu Tau Samoa na taua ai e faapea, mai le aofa’i e to’a 96 o alii mautofi ua maea ona faatautoina nei, o lo o aofia ai Kovana Falelima e toa 3; to’a 15 Faalupega; to’a 61 Pulenuu ae to’a 14 Leoleonuu.

O Kovana o Falelima ma Faalupega e ta’i 4 tausaga le umi o a latou nofoaiga ae o Pulenuu ma Leoleonuu e ta’i 2 tausaga.