Ads by Google Ads by Google

Toatasi na molimau iloiloga pili sui ai Fa’avae luma Senate


[ata: SN]
ausage@samoanews.com

E na o le to’atasi le sui o le atunu’u lautele na mafai ona oo atu e molimau i se iloiloga sa fa’atulagaina e le Senate i le aso Faraile na te’a nei, mo le iloiloina o le iugafono maliliega fa’atasi a le maota maualuga e fuafua ai suiga o le Fa’avae.

 

O lea iugafono malilie fa’atasi, e tuu atu ai le malosi i le Fono Faitulafono e teena ai le faaiuga tete’e a le kovana (veto override) i se pili e pasia atu e le Fono.

 

E na o le susuga i le Matua ia Pulu Ae Ae Jr mai le afioaga o Pago Pago, na oo atu ma molimau i le iloiloga sa fa’afoeina e le Komiti o Tulafono a le maota maualuga, i lalo o le ta’ita’iga a le afioga i le sui peresetene ia Nuanuaolefeagaiga S. Nua.

 

I lana ulua’i folasaga, na talosagaina ai e Pulu le maota maualuga, mo se avanoa e avatu ai i tua i itumalo ma afioaga lenei iloiloga, ona o lo o to’atele le mamalu o le atunu’u e fia fa’aleo o latou finagalo e fa’atatau i lenei mataupu, ae fa’a faigata ona latou oo mai e molimau i luma o le fono.

 

Saunoa Pulu e fa’apea, e le fou lenei mataupu i le fa’afofoga a le atunu’u. Ua fa’afa fo’i na avatu tuu atu i le palota lenei mataupu ma teena mai ai e tagata palota. Atonu o loo e to’atele i latou e le o malamalama atoatoa i le aano o lenei fa’amoemoe, e le gata i lea, o loo i ai fo’i popolega a le to’atele ina ne’i aafia ai le atunuu i suiga o le Fa’avae, ona o lo o vaavaai mai i latou i le tele o mea fa’aletonu o lo o tutupu.

 

O ni isi o ia mea fa’aletonu e pei ona saunoa Pulu, o le solomua lea i Ta’ita’i o le malo le le fa’amaoni ma le le galulue fa’atasi.

 

Na taua e Pulu i lana saunoaga le tatau lea i le Fono ona toe silasila mamao i le tulaga o lo o i ai le va nonofo ai o Amerika Samoa ma le Iunaite Setete. I lona talitonuga, toe pau lava lenei o le vaega o le Fa’avae o le atunu’u o lo o maua ai le fesootaiga ma Amerika, o le mataupu e fa’atatau i le ‘veto override’, lea e tuu atu ai i le Failautusi o le Initeria le malosi na te fai mai ai se fa’aiuga i se pili e pasia e le Fono ae teena mai e le Kovana.

 

“Afai ua finagalo le Fono ma le atunu’u e sui le Fa’avae, ona tatou fesili muamua lea pe ua tatou sauni e fai lo tatou malo. I lo’u taofi, tatou te le i sauni. Tele mea fa’aletonu o lo o tutupu i le faigamalo o lo o silafia e le atunu’u, e o o lava fo’i i totonu o le maota o le Senate ma le maota o sui” o le saunoaga lea a Pulu na mafua ai ona tali fuaitau le afioga a Nua ma ia saunoa e faapea, “E i ai le talitonuga o le maota lenei, o lo o lelei ma maopoopo le faigamalo a Tutuila ma Manu’a, e leai se mea o faaletonu.”

 

Na soisoi Pulu ma ia toe saunoa e fa’apea, “O lau saunoaga fai mai e le o i ai se fa’aletonu i le malo, alii e, ou te musu e ta’u atu i luma o le atunu’u mea ia e fa’aletonu, ina ne’i o’u tautala atu ona outou le fia fa’alogo mai lea ia te a’u.”

 

E le i nofo lelei i finagalo o afioga i Senatoa le saunoaga a Pulu, o le mafua’aga lea na fa’atula’i ai loa e le afioga i le ali’i senatoa ia Tuaolo M. Fruean le mau, e fa’aagafua ai le molimau, ae alo le maota mo sana fa’aiuga.

 

A o le i tula’i le molimau, na maua le avanoa o le afioga i le ali’i peresetene o le Senate, Gaoteote Tofau Palaie e tali fuaiatau ai i le saunoaga a Pulu.

 

Na fa’ailoa e Gaoteote ia Pulu, le le nofo lelei o lana saunoaga i finagalo o afioga i Senatoa, ona o tu’uaiga e fa’apea o lo o tele fa’aletonu i totonu o le Fono Faitulafono. Ae i lona talitonuga, o le taua lena o faigamalo faatemokarasi e pei ona i ai le faigamalo a Amerika Samoa, e mafai ai ona faapaleni e le isi itu gaioiga o lo fai mai e le isi itu o le faigamalo.

 

Saunoa Gaoteote e fa’apea, soo se faigamalo lava, e lelei le tele o mafaufau e mafai ai ona fai fa’aiuga lelei, nai lo le tasi o le mafaufau e faia uma faa’iuga, ona le manuia lea.

 

“E leai se agaga o le Fono e fao malo i tulaga o faaiuga, ae o le agaga, ia tele ni mafaufauga e fau ai le faigamalo ina ia lelei ma maopoopo. E ui e le o logo malie lau saunoaga o lo o tele fa’aletonu i le Fono, ae i ai le talitonuga o oe o le Matua, e le iloa pe te’i ua i ai se aso e te seei ai i le nofoa o le itumalo i totonu o le maota fono,” o le saunoaga lea a Gaoteote.

 

I le taimi o felafolafoaiga a le maota mo le tau fa’amaninoina o le iugafono soofaatasi, na fa’ailoa ai e le afioga i le tamaitai senatoa ia Fonoti T. Aufata lona le lagolagoina o le fuafuaga e sui le Fa’avae. I lona lava talitonuga, e tatau lava ona taoto pea le Fa’avae i le tulaga sa pasia mai ai e tuaa ua mavae.

 

Saunoa le afioga Faiivae I. Godinet e fa’apea, o se tasi lenei o mataupu sa masani ona saunoa i ai le tofa Faleomavaega Eni Hunkin a o avea ma faipule i le laumua i Uosigitone, i le leai lea o se taimi o le konekeresi e tau iloilo ai le Fa’avae o Tutuila ma Manu’a. I lona taofi, ua oo i le taimi ua tatau ai ona fai suiga o le Fa’avae.

 

Saunoa Tuaolo e fa’apea, o le Faavae sa i ai, afai e teena e le Fono e ala i le palota 2/3 le malosi na teena ai e le kovana se pili sa pasia e le fono ‘veto override’, ona avea lea ol e faaiuga e fai mai e le Failautusi o le Initeria, peita’i o le suiga sa faia e le tofa Fofo Sunia ao avea ma sui o le atunu’u i Uosigitone, sa ia faaulu ai le pili ina ia ave sa’o le faaiuga e fai mai e le Initeria, ona e le fiafia o ia e fai e le tagata e toa’tasi fa’aiuga mo Tutuila ma Manu’a.

 

Saunoa le afioga a Galea’i M. Tuufuli e faapea, e le mafai ona iloa tulaga o le Fono Faa -le-atunu’u a Amerika Samoa, seiloga ua fai se suiga i le fesootaiga ma le Initeria, e ala i le sui o le vaega lea o le Fa’avae.