Ads by Google Ads by Google

Tala I Vaifanua


[ata: SN]

“LO’U OLAGA FA’AAURO I LE FONO” - REP. FIALUPE FIAUI LUTU

 

I le tatalaga o le tauaofiaga lona tolu a le Fono Faitulafono i le aso Gafua, o le ulua'i fonotaga lea ua ulufale ai le tina Faipule o Fialupe Felila Fiaui Lutu o se sui e filifilia e fa'aauauina le tofi o le itumalo o Sua i le Maota o Sui.

 

Sa matauina si ona aiga ua auai fa'atasi, e aofia ai ma ona matua fa'ale-agaga.

 

O le tala'aga o lana tautua matavela i le Fono Faitulafono na amata mai ia le tausaga e 1965 lea na mua'i faigaluega ai i le Senate ma le Maota o Sui o se tasi e siakia tusitusiga o pili fa'aulu mo tulafono tau fa'aofi po'o suiga fo'i o pili o lo'o mana'omia ona fa'apasia. Na muta lana tautua i lena tofiga i le tausaga e 1969, ae faigaluega loa na'o le vaega ale Senate i le siakiga lava o tusitusiga uma e aga'i atu ma fa'asolo mai i fafo mai le Maota Maualuga.

 

Na amata ai o ia i le tausaga e 1973 se'ia o'o mai i le 1990, o faigaluega ai lava i le Senate o se siaki tusitusiga, soso'o ma le avea ma tama'ita'i Ofisa, soso'o ai ma le avea ma Sui Failautusi a le Senate, ae mulimuli ai avea ma Failautusi a le Senate.

 

Tausaga e 1999, ua avea o ia ma Ofisa Sinia  a le Maota o Sui, ae o le tausaga 2017 lenei ua ulufale mai ai i le Maota o Sui o se Sui filifilia mai lona itumalo ina ia se'ei e fai ma leo o lona itumalo i tauaofiaga a le Fono Faitulafono, ae ua atoa fo'i i ai le 75 tausaga o lona soifua.

 

O le afioga le Faipule tamaita’i o se alo e fa'asino i le afioga Paopaoailua Fiaui Mulitauaopele ma le faletua o Pavela Tagoa'i Fiaui, mai le afio'aga o Auto.

 

E lua fa'aipoipoga a lenei Sui o le Maota. O lona aiga muamua na fa'aipoipo atu ai i le afioga Soli Salanoa Aumoeualogo, sa avea fo'i le tama ma Faipule o le Itumalo o Vaifanua i le taimi o le la'ua mafutaga. Peitai o lana afioga o le Loia. O le la'ua mafutaga na amata mai i le tausaga 1964 se'ia o'o i le 1968.

 

O lana fa'aipoipoga lona lua na mafuta atu ai i le tofa Taesaliali'i Fa'asuka Lutu, o le Faipule o le Itumalo numera 8 o Fagatogo lea. E tele fo'i tausaga o lea mafutaga mafana. Peita'i ua maliu fo'i le tama o le aiga.

 

O lana tautua i le Malo o Amerika Samoa na amatalia lea i le tausaga e 1963 ae fa'ato'a tu'ua e ia i le tausaga e 1970 ae malaga i fafo. I lona taliu mai i fanua ae fa'ato'a amata ai lana tautua i le Fono Faitulafono i le tausaga e 1973 i le Senate.

 

Ina ua fesiligia o ia i lona avea ai ma faipule o lona itumalo, ae soisoi le tama'ita'i faipule ma fa'ailoa mai, "E le o mea fou le galue i le Maota o Sui, o lea ua iloa lelei uma sui o lo'o matou galulue nei. Peita'i, ua ou va'aia, ua tatau ona i ai galuega e faia mo le matou itumalo o Sua, ua tatau foi ona aga'i i ai le va'ai patino a lo'u sui, aua o le itumalo ua latou filifilia a'u mo lenei faiva. Fa'afetai fo'i i lo'u avanoa ou te aoga ai i lo'u itumalo."

 

FA’ATUAI TATALA LE FA'ASA O TALO MAI SAMOA

 

Ua fa'ailoa mai o lo'o taofiofia pea lava e le tatou malo le toe tatala atu o le maketi mo talo mai Samoa.

 

Peita'i, o le tala mai le Ofisa o Fa'ato'aga a le tatou malo, i se vaitau ua te'a atu, o lenei lava vaitau o lo'o va'ai toto'a fo'i le tatou Matagaluega, po'o a mai le sapalai o le talo ma le fa'i mo le fofoga taumafa o le atunu'u, pe afai o le a le toe tatalaina maia lea avanoa. 

 

Ina ia maua pea e o tatou tagata faifa'ato'aga lea avanoa e sapalaia ai le tatou Maketi i Fagatogo, sapalai fo'i fale'aiga uma o i le atunu'u, fa'atasi ai ma faletalimalo lea o lo'o aofia le fa'i ma le talo i a latou lisi o mea tausami, o se mafuaga sili lea ona taua ia i latou o ta'ita'i i lea itu o le malo.

 

"Afai ae o'o mai fo'i le talo mai Samoa, e le toe fia fa'atauina fo'i e tagata fa'atau le tatou fua o fa'aeleeleaga mai faifa'ato'aga a le tatou atunu'u. O le mea sili lea ona taua, e fagaina fo'i aiga o nai fa'ato'aga latou, ma fa'aleleia atili latou fa'ato'aga ma aiga, ona o fua o latou fa'aeleeleaga ua taulia lelei ma ua fa'atau e le mamalu lautele. Lua o lo'o taofiofi ai fo'i le tamaoaiga o le tatou Malo i totonu o i tatou lava."

 

O lo'o i ai lava nisi o lo'o fa'asea ona o le taugata o le talo i le maketi, ua si'itia ai fo'i ma le tau o le fasitalo i le lisi o mea tausami i totonu o fale'aiga. Peita'i e le mafai ona tatala  le fa'asa ona o nei mea, ae ua mafai ona tatala pe a va'aia ua amata ona le toe lava le sapalai o le talo mo le atunu'u atoa.

 

O se tala mai a le susuga Lopao'o Natanielu Mu'a le Minisita o Fa'ato'aga ma Faigafaiva, "Ua leva ona tulaga lelei le talo i Samoa, e leai se fa'afitauli o le avatua o le talo i Pago mo fefa'ataua'iga, peita'i e pule mai lava Amerika Samoa i lana matagaluega o fa'ato'aga i le taimi e matala mai ai ela faitoto'a."

 

I le taimi nei, e na'o Amerika Samoa lava lea e taofia le fa'aulufaleina mai o le talo mai Samoa mo fefa'ataua'iga. Peita'i o lo'o tatala lava maketi i fafo e pei o Niu Sila, Ausetalia, Hawaii ma isi setete o Amerika, aua ua mae'a ona va'ai i latou i le lipoti na taua'aoina e Samoa i le verusi sa manatu o a'afia ai le talo, ma ua pasia mai e le USDA le fa'aulufaleina atu i maketi i Hawaii ma isi setete uma, a'o le teritori o Amerika Samoa e pule lava i latou ma le latou fa'asa.

 

Peita'i ua fa'ailoa mai, i nisi feutaga'iga muamua, o lo'o tatalia pea se toe siakiga o le sapalai ole ali i totonu o le tatou Malo, po'o a mai le pitola'au a le aufaifa'ato'aga, ona tapena lea e tatala lea sa i le masina o Mati 2018, e pei ona talanoaina i le fonotaga mulimuli a Samoa Na Lua ia Tesema 2017.