TAPA IPU LE TOFA VAITUSALA SATAUA MATAESE SAMUELU

I le aso To'ona'i na te'a nei, sa fa'atumulia le pa'ia lasilasi o aiga, i ona itu tetele ma ona itu taulagi, ina ua fa'afotuova'aulu le Tofa Vaitusala Sataua Dr. Mataese Samuelu i lona laoa i Malaepule ma Malaeti'a i Fagasa.

O le tofa Vaitusala o lo'o avea ma faipule o le Ituau Malosi, e lua i ai nofoa mo lea itumalo, i le Maota o Sui. E le'i mamao atu ona talia lona fa'ailoga "Doctorate" i le fa'au'uga a le Argosy University ia Setema 2017.

O lona Tausi, Levaivanu Leama Misipati Samuelu o se suli mai le aiga Sa Misipati mai Ofu Manu'a ma Vatia. Peita'i o le tofa le fa'anofonofo o lona afio'aga lava o Fagasa, i lona aiga Sa Tuinei ma Sa Sili, ma le afio'aga o Pago Pago i le Aiga Sa Pulu ma lona nafa fo'i i Safune i Salafai.

A'o le'i tapa ipu le tofa le To'afa Vaitusala sa mua'i toto'o a'ao o fofoga o le To'afa ia te ia e fa'apa'ia ai lana nofo. O le tofa Atuatasi ma Atuatasi, Tupuola Jerry ma Fa'agau Sitivi sa latou fa'amanuia i lo latou uso a To'afa i le amataga fo'i o lana nofoaiga.

O le aso Faraile na fa'apa'iaina ai le fa'anofonofo ma le tausi i luma o le laua ekalesia, EFKAS ma sa fa'apena fo'i ona toto'o ai a'ao o le aufaigaluega a le Atua o lo'o galulue ma fa'anofonu'u i Fagasa, e fa'amanuia i le fa'amoemoe maualuga o aiga, afio'aga ma le itumalo ua fa'ae'e ia i la'ua.

FA'ATOLU NA TIUTE I LE TAUA I VIETNAM - LEAI SE MANU'A

E fa'afetaia le tautua a le ali'i Taitai Palatuni, GYSgt Meaole, Ketesemane o Fagaitua ma Salelologa Savaii, ona o lana tautua, na mae'a le 20 tausaga i le US Marine Corps, e leai fo'i ma sona manu'a matuia e pei o le to'atele o alo o Amerika Samoa sa tautua i tafa o taua, ma nofoaga o vevesi.

I le 10 tausaga o Meaole ae vala'auina lona tama sa avea fo'i ma HMC Meaole Meaole o Fagaitua ina ia masi'i ma lona aiga e tautua i le US Marines i Hawaii. O lona tua'a sa fa'afaigaluega e le Maligi Koa ma a'oa'o i le taimi e tasi, ma e tele o ana koleniga sa faia lea i Malaeloa i lena vaitau, toe tausaga o le vaitausaga 1930's. O ona matua o le ali'i Maligi Koa Meaole Meaole ma le tina o Falefa Meaole mai Manu'a.

Na amata ana a'oga i le Pearl Harbor Elementary fa'atasi ma le tofa ia Faleomavaega Eni Hunkin ma lona auuso ma le tuafafine ia Vaitinasa Dr. Salu Hunkin.

"O i matou na fa'ae'e sa'o atu lava i le va'a tele o le 'USS Jackson' i le tatou uafu i Fagatogo ia Iulai 22, 1952 ae fa'ato'a 10 tausaga le matua. E fou le ola a'e i Hawaii i lena vaitau, ma fa'asoloatoa atu ai lava le nanu latou ina ua masani,” o se lea a Meaole.

E le'i umi na fa'amautu i Honolulu ae toe vala'auina le tama e si'itia i Port Hueneme i Kalefonia, ma fa’aauau a'oa'oga i le Polytech High i West Long Beach. Ina ua mae'a le a'oga maualuga, na fa'atauto lea i le US Marine Corps, ia Me 31, 1959, ae o fa'aolioli le taua i Vietnam.

"O a'u sa mua'i auina atu lava le vaega au a le Maligi i Vietnam ma avatu ai ma le atali'i Amerika Samoa e tau le taua. E le'i i ai se manatu e toe va'aia Amerika, po'o eleele pele o Amerika Samoa,” o sana tala toe tau manatunatu lea i na vaitau o le nofo vevesi i Vietnam ma Amerika sa manatu e faigofie lea taua.

O le tausaga na mua'i auina atu ai fitafita i Vietnam mai Kanehoe, Hawaii o Me 7, 1965 ma sa auai ai ma Meaole i lena vaega tele o fitafita, peita'i o lo'o manatua lava e ia lea aso Chu-Lai 1965 i le gagana a Vietnam.

Ina ua matuia lava le lutaluta o le taua i Vietnam sa mae'a mai lana ulua'i malaga lea i le 1966, malolo mai ma toe fo'i atu i le fa'aiuga lava o lena tausaga. Peitai ua ulufale le tasi o ona uso i le US Army, George Meaole, ona ave'esea fa'amalosi mai ai lea o ia i le 1966 ma auina atu i Iapani e tiute ai i Okinawa.

I le 1967 na mae'a mai ai lana tiute i Okinawa, ma toe fo'i i Hawaii e malolo ma toe fotua'i atu ai le isi ana tiute, ae fetaui lelei ma lona va'aia fo'i o le tama'ita'i lalelei Samoa mai Salelologa Limala'u Afano, auaiga o Su'apa'ia ma ua filifili ai loa e fa'ataunu'uina le la'ua fa'aipoipoga.

I le 1968, na toe vala'auina mo Vietnam, ae ua ulufale fo'i le isi ona uso i le US Navy, le ali'i o Peter Meaole,  sa avea ma fuava'a e va'aia ma leoleo feoa'iga a le vaega au a Amerika i luga o vaitafe o Vietnam.

E toe ulufale atu Ketesemane i lana toe malaga i Vietnam, ua amata ona le toe to'atele ni Maligi Koa i eleele o Vietnam, ua to'atele na'ua i latou ua lavevea ma maliliu ae o nisi ua masalomia, o lo'o ave fa'apagotaina o taua i lena vaitausaga.

O iina sa fosi fa'amalosi ai loa o ia e avea ma Ta'ita'i i lana Palatuni, ae o lo'o avea ai le ali'i o Alapati Tagaleo'o mai Aoloau ma Squat Leader. O Atapana sa ulufale atu i le Vaega Au mai Oceanside, Kalefonia.

"O le toe ulufale mulimuli lea i Vietnam i le 1968, ua faigata ua i ai le alofa i le aiga ma le fanau ua i ai, peita'i, e le'i tuua ai le tautoga i le Maligi Koa, e ao lava ina fa'ataunuu,” o a Ketesemane lea.

"O le va'ai fo'i i le oti ua faigofie, ua pau le manatu e ao ina ola mai e toe fo'i i le aiga, ua iloa fo'i naunau e toe fia va'ai i le fanau ma le tina o le aiga. Ina ua mae'a mai le taua lea, sa fa'ato'a fetaui i le to'atele o alo o Amerika Samoa na masi'i atu ina ua amata ona la'u mai tagata sulufa'i ina ia tausia e Amerika. O iina sa va'aia ai, e le o faigofie lava, i ai lava tagata o le atunuu e fa'apapa solo pomu ma toe lavevea atu ai nisi o fitafita, o lo'o i ai lagona o'otia i tagata o le atunu'u."

Ina ua mae'a lana auaunaga ia May 31, 1979, na nonofo ai lava i latou i Kalefonia, peita'i na po'ia le tina o le aiga i ma'i ma maliu ai i le tausaga e 1993 i San Diego.

Na malaga asiasi mai le ali'i Maligi Koa i lona malo i le tausaga e 1995, ma toe fetaui ai ma le isi fo'i tama'ita'i mai Savaii Mary Afoa mai Taga, ma fa'aipoipo ai i le  1995. I le taimi nei, ua sili atu ona mautu le tele o la'ua meatotino fa'atasi ai ma suafa matai ua tautua ai i Taga Savaii.

"Ua fa'asuafaina a'u i le suafa Afoa mai Taga Savaii, o le Suafa Notoa mai Taga Savaii, o le suafa Lealofi mai Taga Savaii ma le suafa Tautalaga ia Faiumu mai Taga Savaii. Peita'i ua i ai fo'i le suafa ‘Talalelei’ mai Fagaitua i le aiga o si ou tama,” o se tala lea a Ketesemane.

I le taimi nei, o lo'o avea Ketesemane ma totino o Fitafita Tuai o Taua [VFW], Fitafita Tuai o le US Marine Corps, ma sui Fitafita Tuai i Amerika Samoa.