Ads by Google Ads by Google

Mana’omia maota o sui tusi paketi ae le o CD


Sui Fofoga Fetalai o le maota o sui, afioga Fetui Fetu Jr. [ata AF]

Taitai o le Komiti o le Paketi a le maota o sui, afioga Vailiuama S. Leasiolagi i le taimi na ia fa’aali ai i le maota le CD mai le faigamalo, o lo o avatu ai i totonu fa’amaumauga uma o le paketi a le malo mo le tausaga tupe fou 2018. [ata AF]
ausage@samoanews.com

Ua tu’uina atu nei se fa’atonuga mai le sui fofoga fetalai o le maota o sui i le faigamalo, ina ia oo atu i le vaiso fou ua taunu’u uma atu i luma o le maota o sui tusi o le paketi a le malo mo le tausaga tupe fou 2018, ona e le taliaina e le maota CD ia ua auala atu ai fa’amaumauga o le paketi a le malo.

 

O le taeao ananafi na tauaao ai e le Fono Faitulafono faamaumauga o le paketi a le malo mo le tausaga tupe fou 2018, i le aofaiga e $395.2 miliona, tusa lea e 4% ua maualuga mai ai i le paketi o le tausaga tupe lenei 2017, i le aofaiga e $380.4 miliona.

 

Saunoa le afioga Fetui Fetu Jr, o ia fo’i lea sa taitaia galuega amata a le maota o sui i le taeao ananafi, i le tuana’i ai o vaiaso e 4 o lana malologa e fa’apea, e faigofie atu ona malamalama afioga i faipule i le tusi paketi, nai lo le tau faitau o fa’amaumauga o loo i totonu o le CD.

 

“Talu mai tausaga e tele o le va feagai ai o le fono ma faigamalo ua mavae atu, o le tusi lava sa auala mai ai le paketi a le malo, e le tatau fo’i la ona suia lea tulaga, ae tatau ona tatou tausisi pea i ai,” o le saunoaga lea a Fetui Jr.

 

Na tula’i le taitaifono o le Komiti o le Paketi a le maota o sui, afioga Vailiuama S. Leasiolagi ma ia lagolagoina le saunoaga a le sui fofoga fetalai. Sa ia taua e fa’apea, o CD ia ua tufa atu e le faigamalo mo le paketi, e le i lelei ona tao (burn) e pei ona masani ai ituaiga auala fa’aonapo nei ia, afai la ae tuu i totonu o le computer, e le mafai ona toe aumai i fafo.

 

E ono avea lea ma auala e leaga ai masini a afioga i Faipule, ma o se tasi lea o itu e tatau ona silasila toto’a i ai le faigamalo.

 

“O popolega o lo o i ai, ina nei avea CD nei ma auala e faaleagaina ai masini a afioga i sui mamalu, ona atili ai lea ona faaopoopo le isi avega mamafa i galuega a sui mamalu,” o le saunoaga lea a Vailiuama.

 

E pei ona masani ai galuega fa’atino i le va o le faigamalo ma le fono faitulafono, soo se taimi e tauaao atu ai e le faigamalo lana paketi i luma o le fono mo le pasiaina, e avatu fa’atasi ai ma le tusi mai le afioga i le lai’i Kovana, e fa’amalamalama ai le tulaga o lo o i ai le tamaoaiga o le malo, atoa ai ma le fa’amaninoina o suiga ua faia i totonu o le paketi.

 

Na tatala lava i le tusi a le afioga i le ali’i kovana ia Lolo Matalasi Moliga sa tu’uina atu i Ta’ita’i o le Fono fa’atasi ma le paketi, i lona taumafai lea e fa’amanino le mafua’aga o suiga ua faia mo le paketi o lenei tausaga, i le fa’aaoga lea o le CD e momoli atu ai nai lo le tusi e pei ona masani ai, ona o le taumafai lava ina ia faasao tupe faaalu a le malo.

 

Sa ia fa’afetaia fo’i le tausiga a le Atua i luga ia Amerika Samoa, e ui i le tele o fa’afitauli ma fa’alavelave o loo fetaia’i ma le atunu’u ma ona ta’ita’i i le tele o taimi, ae agalelei mai pea lava le Atua.

 

I le suiga o le paketi a le malo mo le tausaga tupe fou e 4%, tusa lea e $14.7 miliona e pei ona taua e Lolo i lana tusi i ta’ita’i o le fono, e fa’avae mai lea i ni isi o alatupe fou ua mafai ona maua mai e fesoasoani ai i le atina’e a le malo, e pei o tupe fesoasoani mai le feterale, o tupe e maua mai i tautua ma auaunaga a ni isi o Ofisa, fa’apea ai le si’itaga o tupe mai fafo mo le fa’atinoina o atina’e tetele i le atunu’u (CIP).

 

Mai le paketi e $395.2 miliona a le malo mo le tausaga tupe fou, o le 25% e maua mai i tupe lotoifale, tusa lea o le aofaiga e $96.8 miliona; 28% e maua mai i tupe feterale, tusa lea o le aofaiga e $112.3 miliona; 44% mai tupe o auaunaga a ofisa a le malo, tusa lea o le $175.7; ma le 3% e maua mai i tupe mo atina’e tetele (CIP), tusa lea o le aofaiga e $10.3 miliona.

 

E pei ona taua e le faigamalo i faamaumauga o lana paketi, e 10% lea ua faaitiitia ai tupe faalotoifale ua valoia le tatau lea ona maua i le tausaga tupe fou, pe a fa’atusatusa i le aofaiga o lo o valoia e tatau ona maua i le tausaga tupe lenei, i le aofaiga e $108.1 miliona.

 

O le mafua’aga tupito o lea suiga e pei ona taua e le faigamalo, o le tapuia lea o le kamupani i’a a le Tri Marine’s Samoa Tuna Proccessor.

 

Na taua e le ali’i kovana le i ai o le vaai mamao a le malo, i le tulaga lelei pea lea o le tautua a le kamupani i’a o le StarKist Samoa, e ala i le galulue faatasi pea o le malo ma le pulega a le kamupani i le fa’aleleia o tulaga uma e tatau ona faia e foia ai ni isi o faaletonu e ono tutupu mai i le lumana’i.

 

Ae mo tupe feterale, e 7% lea ua faaopoopo ai le tausaga tupe fou nai lo le tausaga tupe lenei, 11% ua faaopoopo ai tupe e maua mai i auaunaga a ofisa a le malo (Enterprise Funds), ma le 7% lea ua faaopoopo ai tupe mo atina’e tetele (CIP) nai lo le tausaga tupe lenei.

 

O se tasi o itu o lo o faamanino e le kovana i lana tusi, o tulafono a le feterale o lo o aafia ai Amerika Samoa, e pei la o le isi siitaga o totogi amata e .40sene, lea ua faamoemoe e fa’amamaluina i le tausaga fou 2018.

 

O lo o taumafai pea le faigamalo e fa’amalosia le atina’e tau turisi i le atunu’u, e ala lea i le finauina o le mataupu i pasese e malaga mai ai i Amerika Samoa nei, lea lava o lo o maitauina le tulaga maualuga i le taimi nei.