Ads by Google Ads by Google

Mafuaga, Uiga ma Togafitiga - PTSD Gasegase o le Mafaufau


O nisi sa auai i le Semina, e fa'amanino atili ai uiga, foliga mai ma ni ala o vaifofo mo le gasegase o le Mafaufau PTSD lea e matele ina a'afia ai le vasega o fitafita o taua o le Vaega Au. O le to'atele o i latou na auai, o sui faufautua i fa'alapotopotoga nafa ma taumafaiga ona togafitia gasegase nei. [ata: Leua Aiono Frost]

Na vala'aulia fa'atasi le to'atele o Fa'alapotopotoga tumaoti i le teritori e auai i le semina fa'apitoa na tapena e nisi o Foma'i Fa'apitoa o le Mafaufau, o i latou o lo'o va'aia fitafita o lo'o tiute fa'apea ma fitafita fo'i sa tautua ae ua litaea nei, i le tulaga o le "Post Traumatic Stress Disorder (PTSD)” po'o se gasegase o le Mafaufau e afua mai ona ua tele na'ua mea fita ua o'o i ai, ma ua avea ma mea e tau afaina ai lo latou mafafuau tonu i le taimi nei ua mae'a le tautua i le militeri, ae ua mafuta ma aiga.

 

O lenei semina ua agatonu ma le to'atele o aiga i le atunu'u, ona o lo'o to'atele a tatou fanau o lo'o autova'a atu e tautua i vaega eseese o le Vaega Au a le Malo Tele. Pe afai e toe taliu mai i latou, e i ai ni mea sa o'o ia i latou i totonu o koleniga, po'o taimi ua fa'atino ai tiute ma faiva fa'afitafita o taua, o le a avea ma ni mea e fa'aoso ai lagona fefe, le mautonu ma a'afia ai va fealoa'i fa'aleaiga.

 

O nei mea uma, e mafai ona toe te'a ese i o latou mafaufau, ma toe fo'i mai lo latou tagata sa tatou masani ai, pe afai o le a iloa lelei e le aiga, ona ola feso'ota'i ma fitafita e aofia ai ma le iloa lelei mea e fai ina ia toe fa'afo'i ai i latou i le olaga sa masani ai, a'o le'i o'o ia te ia nei faigata.

 

O le semina e to'atolu Foma'i o le Mafaufau sa latou fa'atautaia, ma o i latou fo'i nei e masani ona malaga mai e fesoasoani i Foma'i o le Mafaufau o lo'o togafitia Vetereni i le teritori..

 

"O le fa'asoa lenei, ina ia vave ona tapui o tatou aiga i le sosia o le iloa lelei ona ola fa'atasi ma le fiafia ma fitafita ua mataituina o lo'o ua afaina i lea tulaga ma ua fa'ailo o le gasegase e mafai fo'i ona togafitia, le PTSD,” o se tala lea a Dr. Lilian Medina De Rio, mai le Ofisa autu mo Vetereni i Hawaii.

 

O le susuga ia Dr. Mahoney, sa ta'ita'ia maia le aumalaga, ina ia feutagai ma aiga Samoa, ia fa'ailoa uiga ma aga o lea gasegase, ae le’i toe foi mai fitafita Samoa sa tautua i tuite militeri.

 

"O le tatou iloa lelei ona fa'afilemu i latou, ma avatu ia i latou le onosa'i, ae le o le otegia e pei ona masani ai matua Samoa pe afai ae fa'aleaga ni mea o le fale e le fanau, o le vave fo'i lea ona toe fa'aleleia o lea tulaga ua a'afia ai le mafaufau o tatou fanau ua va'aia i mea sa le masani ai o tutupu i o latou olaga,” o se isi lea vaega o le folasaga a Dr. De Rio.

 

"E tatau ona tatou fa'asufia filemu i latou nei, pe a va'aia ua fa'ali'i ma soona fai ni mea i totonu o le lotoifale, pe o lo ua va'aia fo'i, ua le tautala ma ua nofonofo na'o ia, ia fa'asufi ma le alofa i latou e talanoa mai. Fa'aleo mai se mea na tupu ia te ia, ma tu'u lava ia e fa'amatala mai i lona malie."

 

O le tama'ita'i foma'i o Nini Bui, sa ia fa'ailoa mai le amataga o le folasaga, uiga va'aia e iloga ai o lau tama fitafita o lo'o afaina i lea lava Gasegase o le Mafaufau.

 

"Ua va'aia ai suiga sa le masani ai i lou alo. Ua le mana'o e toe feso'ota'i ma ana uo mamae sa masani ona fiafia fa'atasi ma ia a'o le'i malaga ese atu. Ua alu lava na'o ia. Ua nofonofo fo'i na'o ia e pei o mamao lava se mea o mafaufau i ai. A ita fo'i ua matua faigata ona onosa'ia lona fa'ali'i. Ua le fiafia e fa'atasitasi mai ma ona tei ma oulua matua."

 

"A vaaia loa lea tulaga, e ao ina vave va'ai se avanoa ae talatalanoa na'o ia ma oe le tina po'o le tama. E matele ina le fia talanoa, ae ta'u i ai , e te faatali se'i lagona lava e ia ua tatau ona fa'amatala mai le a'afiaga o lo'o a'afia ai ona lagona.”

 

Ina ua mae'a le folasaga tau le PTSD, ae o'o ane i le a'afiaga tau uiga mataga fa'aleituaiga e afua ai ona o'o le tagata, e le na'o fitafita i lea ituaiga o fa'aletonu tau le mafaufau, ona o lo'o omia ona lagona, ua le mafai fo'i ona fa'asoa atu i se tasi o ona matua poo lona aiga, ona o lo'o fa'afefe o ia e se tasi e matua mamao ia te ia, o loo faia nei uiga mataga ia te ia.

 

O lea vaega o le folasaga sa nafa lea Dr. De Rio. Na amata lana folasaga i a'afiaga o le mafaufau o tamaiti laiti, ua o'o atu i tupulaga talavou ua o'o i vasega o a'oga maualuluga ma Kolisi, ae o'o fo'i i tagata ua silia ma le 60 tausaga le matutua ma ua amata ona manatu tagata, ua le toe i ai ni lagona tau feusua'iga fa'aleituaiga, ona ua fanafau fanau ma fai aiga uma fanau.

 

"O le taimi lea o le soifuaga fa'aleatunu'u o atumotu e pei o i taotu i Samoa nei, ua manatu nisi e le o toe anoanoa ni tulaga tau feusua'iga. Peita'i, o lo ua tutupu mai soligatulafono i le taimi nei, ua maofa ai nisi, ae mafua fo'i, ua fa'atamala le pa'aga, le tina po'o le tama, ua le mua'i va'ai toto'a i fa'alagona o lana pa'aga, ma ua mafua ai ona alu ese le tama mai le li'o o lona aiga, fa'atino nisi uiga fa'asolitulafono ma nisi. O mea ia e mafua ai maseiga, ma afua ai tu'uaiga fa'alealofa i totonu o le lotoifale, ae o mea sa tatau ona mataala ai matua uma lava."

 

O le fautuaga, "Ia mua'i va'aia ma tapui lou lotoifale i fa'alagona uma lava o tagata o soifua fa'atasi ai, po'o le a lava le matua. Ia va'ai toto'a i mea o lo'o faia i le lotoifale o lou aiga, ia siaki lelei tamaiti fa'atasi ai ma lau pa'aga, ia mautu lava le puipuiga o tagata uma ma o lo'o saogalemu mai le tino e o'o fo'i i fa'alagona,” o Dr. De Rio lea.

 

E i ai mea e mafua ai ona musu le fanau e fa'ailoa mai lo latou o'otia o i ai, ma avea ai ma avega mamafa i le mafaufau nei mea uma, ma ua afua ai ona gasegase lona mafaufau.

 

"O le mamalu lautele ua latou va'aia se tasi ua ulufale i le falema'i o le mafafuau i Faga'alu, okomeki lava le manatu, ua leaga le ulu! E le se mea e te ata i ai lena mea, ae va'ai i le malosi o lena tagata ua ia tausailia ai le vaifofo. Fai sou avanoa e te talanoa vavalalata ai ia te ia, ma fa'asoa mai ai lona tiga o nofo ma ia i lona mafaufau. A uma e le tatau ona e tala'ia atu i le lalolagi o tagata lea fa'aletonu, ae ao ia te oe, ona mautu lou alofa, ma ia fautuaina se tasi e talanoa ma togafitia ai o ia. Fai sau galuega alofa!"

 

"Ua musu nisi o fanau e fa'ailoa i o latou matua po'o se isi lava, ina ne'i ta'uvalea ai le igoa o le latou aiga. O se mea e matua fa'atumulia ai tagata o Samoa i so'o se mea e nonofo ai lea mau. Ua o gatasi lava ma tagata uma o isi atumotu. Peita'i, a umi ona e nofo ma oe lea tiga e fa'apunafanau, ma ua le maua ai se filemu moni o lou mafaufau, o lea ua atili ai ona fa'afaigofie ona oso i taimi uma lou PTSD po'o lou ita lea."

 

Ua i ai fa'alapotopotoga sa auai i le semina matagofie, o i latou uma nei, ua mafai ona fa'ao'o atu ai se fesoasoani. Ua i ai le vasega o faufautua a le Ekalesia Katoliko; vasega faufautua a Tautua mo Vetereni; Alliance Fausia Se Aiga Mautu i Nuuuli, ae maise o ala o feso'ota'iga ma le vasega o faufautua a le Matagaluega o Alamanuia mo Tagata Lautele o le tatou Malo.

 

O le folasaga a Dr Mahoney o le VA sa ia fa'ailoa ai, o Aperila 18, 2018, o le a tatala fa'alaua'itele ai le tautua a le VA - le tama'ita'i foma'i o le Mafaufau o i ai nei, Dr McCutchin, mo aiga uma lava e i ai se isi e tautua i le militeri, ina ia mafai ona nofouta i afaina o le PTSD, ma ala e mafai ai ona soifua fa'atasi ma togafitia le PTSD o se Vetereni.

 

"Ia tatou fa'aaogaina tatau lea avanoa, aua e le fa'aititia le aofai o tatou alo o lo'o autova'a atu e tautua i le Vaega Au, ma e le mafai lava ona misia ona maua i latou i lea fo'i ituaiga o gasease, i le taimi o tatua ai, ae maise i le taimi fo'i litaea pe mae'a ai latou tautua,” o se tima'i lea a Dr Mahoney, i le vasega o matua ma sui faufautua sa aofia i lea semina i le Tradewinds Hotel i le aso ananafi.