Ads by Google Ads by Google

Fa’ailoa Lolo i le Initeria lu’itau tausiga soifua maloloina o le atunu’u


Le afioga i le ali’i kovana o Amerika Samoa, le tofa i le tootoo ia Lolo Matalasi Moliga. [ata AF]
ausage@samoanews.com

O se tasi o mataupu e lua i ai mataupu na autu i ai le folasaga a le afioga i le ali’i kovana ia Lolo Matalasi Moliga, i le latou fonotaga ma sui o le fetarale i le vaiaso na te’a nei, o le fa’ailoaina lea o le tele o lu’itau o loo fetaia’i ma le teritori i le tausiaina o le soifua maloloina a ona tagatanu’u.

 

Na taua e Lolo i lana folasaga tusitusia sa tu’uina atu i luma o le fonotaga o loo vaavaaia atina’e ma le soifua lelei o teritori i le Pasefika e fa’apea, talu ai le tu mamao o Amerika Samoa i ogasami o le pasefika, atoa ai ma le eseese o le tulaga o lona taimi o loo i ai, o ni isi ia o lu’itau o loo mafua ai ona la’a loa le vaai a le feterale mai le a’afia o Amerika Samoa i ana tulafono fausia atoa ai ma ta’iala o loo a’afia ai le soifua manuia o ona tagatanu’u.

 

Ona la o ia mafua’aga, ua matua faigata ai ona saili auala e foia ai fa’afitauli ma fa’atupu le tamaoaiga o le atunu’u, ona ua taotaomia i tulafono ma ta’iala o loo pasia mai e le malo feterale.

 

E ese ai lava le falema’i a Amerika Samoa mai falema’i o teritori ma setete uma i totonu o le malo tele, ona o Amerika Samoa, ua avea le polokalame o le Medicaid ua fai ma Inisiua e tua i ai tagata i taimi o talavai, pau lava fo’i lea o le auala o loo fesoasoani ai mo tagatanu’u.

 

I le taua ai o Amerika Samoa o le motu e numera tasi i le tino puta o ona tagata, atoa ai ma le maualuga o le aofa’i o tagata o loo maua i le ma’i suka ma isi fa’ama’i le pipisi, e matua faigata lava ona foia nei fa’afitauli ona o le leai o ni foma’i e i ai le tomai fa’apitoa e faia togafitiga mo tagata, pau le auala e faia e Amerika Samoa, o le ave lea o tagata i fafo mo togafitiga.

 

Ae talu ai e le o i ai se polokalame e auina atu ai tagatanu’u i fafo mo togafitiga, o i latou uma lava e le mafai ona ulufale atu i Amerika mo togafitiga, ua na o le fa’atalitali lava o le taimi e oo mai ai le oti.

 

“E faapefea ona tupu lenei mea i le atunu’u ua fa’aigoaina o le atunu’u pito i malosi ma tamaoaiga i le lalolagi”, o le lu’i lea a le afioga i le ali’i kovana i lana saunoaga.

 

E ui i le to’atele o fanau a Amerika Samoa o loo tautua i vaega ‘au a le malo tele o Amerika, ma ofo atu o latou ola e puipuia ai le filemu ma le sa’olotoga o le malo tele, e le o agava’a lava Amerika Samoa i fa’amanuiaga e pei ona taua.

 

Na taua e le ali’i kovana lona fiafia tele ina ua ia fa’alogo o loo ave le fa’amuamua a le peresetene fou o Amerika ia Donald Trump, i le fa’aleleia lea o le soifua maloloina o tagatanu’u uma o le malo tele, ae o loo i ai fo’i popolega o loo i ai, ona o ni isi o tulafono tau i le soifua maloloina a le malo tele ua pasia e pei o le “Affordable Care Act” (ACA) e le o aofia ai Amerika Samoa e pei o isi uma teritori ma setete o le malo tele.

 

O le taimi nei, e le gata e le o i ai se inisiua mo le soifua maloloina o Amerika Samoa, ae leai fo’i ni kamupani inisiua o naunau e fia ofo mai le latou tautua mo Amerika Samoa, ona e le gata i le maualuga o le aofa’i o tagata e maualalo tupe maua, ae o le tele fo’i o le tulaga fa’aletonu o loo i ai le soifua maloloina o tagata o le atunu’u.

 

Na taua atili e le ali’i kovana le galulue malosi pea o le faigamalo talu ona tula’i mai i le 2013, e galulue soosoo tauau ma le Ofisa o le CMS a le malo tele mo le si’itia lea o auala e fa’amanuiaina ai Amerika Samoa i le polokalame a le Medicaid.

 

I le fa’aiuga o lana folasaga, ua ia talosagaina ai le malo tele ina ia alofagia le tulaga o loo i ai le soifua maloloina o Amerika Samoa, aemaise ai tulaga tau i alagatupe e fesoasoani ai i le tausiaina lea o le soifua o tagata lautele.