Ads by Google Ads by Google

Aloaia puipuiga a le malo e tete’e atu ai i le fa’ama’i Dengue Fever


Ta’ita’i o le atunu’u, le afioga i le ali’i kovana ia Lolo Matalasi Moliga ma le lutena kovana ia Lemanu Palepoi Peleti Mauga. [ata AF]
ausage@samoanews.com

Ua sainia nei e le kovana le tumau o le atunu’u ia Lemanu Peleti Palepoi Mauga se poloaiga i le vaiaso na te’a nei, e aloaia ai taumafaiga a le malo tauala mai i le Matagaluega o le Soifua Maloloina, mo le fa’atinoina lea o auala uma e mafai ai ona tete’e atu i le fa’aauau pea lea o le pipisi o le fa’ama’i o le Dengue Fever i totonu o le atunu’u.

 

Na taua e Lemanu i le poloaiga sa ia sainia e fa’apea, o le aso 2 Fepuari na te’a nei, na maua ai e le Matagaluega o le Soifua Maloloina fa’amaoniga mai le Fale Su’etoto a Hawaii, suega e 3 ua fa’amaonia le maua o le siama o loo afua mai ai le fa’ama’i o le Dengue Fever i suega sa faia.

 

E ese mai i mataupu e 3 lea ua fa’amaonia i suega sa faia, e isi suega na faia ma fa’amaonia i le masina o Novema ma Tesema o le tausaga na te’a nei 2016, ma mafua ai loa ona faia e le Falema’i o le American Samoa Medical Center Authority (ASMCA) ni suega isi mataupu e 13 ma fa’amaonia ai le a’afia uma o nei suega i tulaga e pei ona tula’i mai i le Dengue Fever.

 

E ese mai fo’i la i mataupu e pei ona taua, e tusa ma le 30 mataupu o loo masalomia le a’afia i le virusi o lo o mafua ai le dengue fever sa molimauina i le va o le aso 20 Ianuari ma le aso 17 Fepuari 2017.

 

Talu mai lea taimi, ua mafai ona maua mai e le Matagaluega o le Soifua Maloloina ni fa’amatalaga e fa’apea, o suega ia ua mae’a ona faia ma ua fa’amaonia le a’afia i le siama o le dengue fever, ua fa’amaonia ai o le ituaiga fa’ama’i o le dengue fever lea ua maua i Amerika Samoa i le taimi nei, na gata le oo mai i le atunu’u i se taimi o le 1972, ma o i latou uma na soifua mai i le atunu’u i le tuana’i ai o lea taimi, o i latou ia o le atunu’u e ono a’afia i auga o lenei fa’ama’i.

 

O i latou la ia e pei ona taua sa soifua mai i tua atu o le taimi e pei ona taua, o i latou tonu ia o le a ave i ai le mata’itu a le Matagaluega o le Soifua Maloloina i le faia lea o auala uma ina ia puipuia ai le ono a’afia o i latou mai auga o lenei fa’ama’i, atoa ai ma ni isi o le atunu’u o loo a’afia fo’i i isi ituaiga fa’ama’i, lea e ono faigofie ona a’afia atu ai ma i latou i le siama o lenei fa’ama’i.

 

Ae pei ona silafia, o le fa’ama’i lenei o le duegue fever, e a’afia ai se tasi pe afai e maua i auga e pei o le tiga o soona o ponaivi, tiga mata, vevela ma pata le tino, tiga malo, a’afia i le tulaga o le tiga o le ulu, atoa ai ma isi lava ituaiga suiga i le tino, o auga uma ia e mafai ona a’afia ai se tasi ua masalomia le a’afia i le siama o lenei fa’ama’i, lea fo’i e tai foliga tutusa lelei lava ma ‘auga o le fa’ama’i o le ‘zika’ ma le ‘chikungunya’ i le taimi na pipisi ai i Amerika Samoa.

 

Ina ia malu puipuia le saogalemu o le atunu’u, e mana’omia tele le tatau lea ona fa’atulaga ta’iala ma auala ta’itasi e mafai ai ona faia puipuiga mo le atunu’u, aemaise lava o le taula’i lea i auala e puipuia ai le pipisi o lenei fa’ama’i e pei o le metotia e fa’aaoga i ai le “4D Campaign” e pei o le laei lea i ofu e puipuia ai le tino mai le tu ai o le namu, fa’aaoga spray e fana ai le tino i le po, sasa’a ese nofoaga e faigofie ona to’a ai le suavai, ma fetufaa’i i auala eseese e puipuia ai tagata uma mai lenei fa’ama’i.

 

Ina ia fa’ataunu’uina lenei fa’amoemoe, ua tu’uina atu ai le malosi i le Matagaluega o le Soifua Maloloina ina ia tusa ai ma le Tulafono toe teuteu a Amerika Samoa i lona Mataupu 3 o le Ulutala 13, lea e mafai ai e le Soifua Maloloina ona fa’atino ona tiute i lalo o le tulafono mo le puipuiga o le atunu’u.

 

Ua aloaia nei le fa’alauiloa o puipuiga a le Soifua Maloloina, i le mae’a ai lea ona fa’amaonia o le i ai o ni isi o le atunu’u ua a’afia i ‘auga o lenei fa’ama’i o le dengue fever, ma ua tatau loa i le Soifua Maloloina ona amata galulue ona tagata ma vaega taitasi i le foiaina o lenei fa’ama’i.

 

O le a mafai ona galulue fa’atasi le Matagaluega o le Soifua Maloloina ma le Falema’i o le ASMCA, o le Ofisa o Mataupu Tau Samoa atoa ai ma isi lava Ofisa ma Fa’alapotopotoga a le malo e fesoota’i a latou galuega fa’atino i tulaga tau puipuiga o le atunu’u, i le fa’atinoina lea o auala uma e mafai ai ona puipuia le soifua maloloina o tagata o le atunu’u.

 

Ua poloaina fo’i matagaluega uma ma ofisa a le malo ina ia tu’uina atu la latou fesoasoani i soo se taimi e mana’omia ai, ina ia mautinoa e galulue fa’atasi uma ofisa a le malo i le tulaga o le puipuiga o le saogalemu a ona tagata.

 

E 180 aso le umi lea ua tu’uina atu e fa’atinoina ai lenei tautua fa’apitoa, se’i vagana ua mafai ona vave fo’ia lenei fa’afitauli i le atunu’u.