Ads by Google Ads by Google

Tala I Vaifanua


O se va'aiga lea i nisi o le Ofisa o Fa'amaumauga ua latou fa'alealea a latou saini e fa'ailoa ai fo'i le latou tautua ua fa'atauaina lea e le afioga le Kovana Sili ma le tatou malo ia Oketopa o tausaga ta'itasi. Ia fa'amalo le galulue ma le tauata'i i le galuega, e le faigofie ae taua tele i taimi o lumana'i le fa'amaumau atu o mea uma na tutupu i le atunu'u i lenei vaitausaga ua tuana'i. [ata: Leua Aiono Frost]

MASINA O FA'AMAUMAUGA - TAUALOA IA OKETOPA I AMERIKA SAMOA

 

Ia Oketopa 19, 2018 na alausu ai le Ofisa o Fa'amaumauga a le malo, (Office of Archives) e fa'alauiloa le latou tautua, ma le aoga i lea tautua i le atunu’u. O lea ofisa, o lo’o taitai ai John Himphill, o se tasi o vaega o le Matagaluega a le Administrative Services.

 

Sa i ai a latou tagata faigaluega i lea taeao e fa'alauiloa le latou fo'i masina ua faataua ai a latou galuega fai, o le fa'amaumau lea o mea e tutupu i totonu o le atunu'u, ma o i latou fo'i e fa'ao'o uma i ai so'o se ituaiga fa'amaumauga a le malo, i ana feagaiga osi ma kamupani, feagaiga osia ma nisi o aiga, ae maise o mea e tutupu i totonu o le atunu'u atoa ma le fa'agaoioiga o le Malo, e taofia mau i lea lava Ofisa .

 

O le to'atele o le aufaigaluega e tusa ma le 50 o i latou.

 

"O i tatou uma e tofusia ma lona tala'aga, ua fa'apena fo'i le malo, e ao ina mautu lona tala'aga i mea uma e tutupu ai, ma a'afia ai, ma ua aofia ai. E leai se tasi e soifua noa, e leai sona tala'aga o lona gafa e tupuga mai ai, ua fa'apea fo'i le malo, e ao na mausali lona tala'aga mai lona amataga se'ia o'o i le aso soloia atoa uma ai mea i lenei lalolagi tatou te ola ai,” o se tala lea na fa'amauina e Himphill.

 

O nisi o saini sa matauina na tusia ma fa'alealea mo le silafia a le mamalu lautele ua tusia ai se mana'oga tupito o lea Ofisa; "Puipui Teuga Pepa!!"

 

O ala o lo'o teuina fa'alelei ai fa'amaumauga e lea Ofisa o le faila lava o tusitusiga ma feagaiga eseese uma sa saini a'ao ta'ita'i ma itu agai sa latou osifeagaiga. Peita'i, e ui ina tele le aoga o fa'amaumauga o lo'o nafa ma lenei vaega o le Malo, ae itiiti lava le paketi o lo'o fa'atino ai latou galuega.

 

I le taimi nei ua teuina nei fa'amaumauga uma e le Malo tele e ala i "microfilming" e pue'a ata ma faila ai i totonu o masini e mafai ai ona toe faitau i ai tagata, ae le tia'ia lava pepa na saini a'ao ai sui na osi feagaiga, o le ala lea o le faigata o lea fo'i tautua.

 

O le fale o lo'o fa'amautu i ai lea Ofisa, na mae'a ma nofoia loa e lea Ofisa i le tausaga e 1990.

 

"Pe afai e te fika atu i ai, le faigamalo talu mai le 1900, o lo'o i ai uma nei fa'amaumauga i lea lava fale e tasi. Peita'i e le o mautu atu ni faiga fou o faila, ua faia lava i le faiga tuai, ae ua amata ona fa'a-microfilm mai faila o le tausaga 1900 i le 1940 i le taimi nei.”

 

Ua le tele le paketi ua tu'uina atu ina ia fa'atauina ai nei ituaiga masini e fa'afaigofie ai ona tapu'e ata ma fa'amaumau loa ata fa'a-eletoronisi i masini kompiuta ina ia mautu i ai.

 

O lea le Ofisa o lo'o mautu uma i ai faila tuai a le Ofisa o le Loia Sili i so'o se gaoioiga a le faigamalo na tutula'i mai ma le tele o aiga ma isi fo'i malo mai fafo. O fa'amasinoga o tagata uma fo'i o lo'o fa'amautu atu i ai, peita'i o faila a le Fa'amasinoga, e le o failaina i lea Ofisa, ua na'o faila a le Ofisa o le Loia Sili.

 

Ia manatua, "O mea sa faia i le tausaga nei, ua avea ma tala'aga o lenei malo i le tausaga a sau ma le lumana'i atoa. O lea ala lea e taua ai le fa'amaumau o mea na tutupu i lenei tausaga ma o tatou olaga, aua e aotelega uma i lo tatou tala'aga." O le tala lea a le susuga Jim Humphil o le Ofisa o Fa'amaumauga.

 

MAFAI ONA TALOSAGA PEPA FANAU I LAINA O INITENETI:

 

Pe afai o oe o le Amerika Samoa moni, ua mafai ona e talosagaina lou pepa fanau mai laina feso'ota'i a le Initeneti ma le Ofisa o Pepa Fanau (Vital Statistics) e uia ai laina mautu a le Matagaluega o le Puipuiga o le Saogalemu Fa'alotoifale a Amerika Samoa (ASDHS)

 

Vala'auina le telefoni a le Ofisa i le 684 633 1406 ona maua mai lea o le tuatusi i laina feso'ota'i a le Initeneti e mafai ona e talia ai fesili ma fa'atumu mai ai lau talosaga mo sou pepa fanau fou.

 

I le tulaga o le taumafai o matua ina ia toe talosaga se isi ou pepa fanau, ua matua le toe mafai lava. Ina ua fesiligia le Ofisa pe aisea. Peita'i ua fa'ailoa mai, "Ona o tulaga le ma'alofia i le tele o pepa fanau ua fa'aaoga sese e nisi e faia ai o latou pepa, ua le toe mafai ai ona talosagaina e matua po'o nisi lava o aiga pepa fanau mo fanau o lo'o malaga i fafo ma aumau ai, ma leiloa ai latou pepa fanau."

 

O lo’o maua foi i lea Ofisa, Pepa Fa'aipoipo ma Pepa Maliu.

 

Ua i ai ala fa'aletulafono ua saunia mai e i latou o lo'o fia maua pepa fanau i fafo, e mafai ona faia mai se talosaga e sainia e le loia e fa'ailoa mai ai le sui o lou aiga o le a talosagaina le Pepa Fanau ma pikia le pepa fanau, ma toe lafo atu ia te ia.

 

FOAI NOAA TUPE FA'ALELEIA AI 'AMU & FAGOTAGA

 

Ua fa'ailoa mai le fa'amanuiaina o le tatou Malo i se tinoitupe ua fa'amatu'u mai e le NOAA ina ia fa'atautaia ai poloketi e aoga tele i le fa'aolaola ma fa'atumau le ola lelei o le 'Amu i le gataifale o Amerika Samoa, atoa ai ma le fa'aleleia fo'i o faigafaiva i le atunu'u.

 

O le susuga le Faipule i le Konekeresi, Aumua Amata sa ia fa'ailoa mai lona fiafia ina ia maua le avanoa e Amerika Samoa e agava'a ai i le $560,000.

 

O lea aotelega o le seleni ua fa'ailoa mai e aofia ai ma se tasi o tupe na talosagaina e fa'atupe ai lava polokalama nei ua mae'a amatalia i le atunu'u, ae mana'omia tinoitupe e fa'aauau ai lona fa'atinoga.

 

O le tinoitupe e fa'auia mai i le Ofisa o le Puipuiga o le Vaomatua ma le Gataifale a le tatou Malo [DMWR] ma e tautai lua lava lea polokalama e i latou ma le NOAA. Peita'i, o le aiaiga o lea tinoitupe e i ai le $16,340 e tatau fa'aagaaga e Amerika Samoa e ao ina mua'i fa'amauina ona fa'ato'a toina mai ai lea o le $560,000.

 

"E manaomia ona fa'atumauina pea le olaola lelei o tatou 'amu ma o tatou a'au i le gataifale ona mautinoa lea ua fa'aleleia atoa le nofoaga e ofaga i ai i'a uma o le sami, ma fa'atumau ai lea fo'i puna'oa o le atunu'u i le taimi nei ma le lumana'i o Amerika Samoa,” o se tala lea a Aumua.

 

"E le gata i lea, ae ia fa'aauau atu lenei sosia o le tatou gataifale i augatupulaga faia'e o tatou fanau ma aiga, ia mafai fo'i ona latou maua nei manuia tatou te aeaeina i le taimi nei, pe sili atu fo'i ni o latou manuia mai le gataifale nai lo i tatou."

 

O lea vaega tupe mai le WPSREFRA ma e aofia ai Amerika Samoa, Hawaii, Guam ma Northern Mariana Islands.