Ads by Google Ads by Google

Siitia le aofa’i o le Tupe Fa’asoasoa a le malo mo le 2019


[ata: foa'i]
ausage@samoanews.com

E 11% lea ua siitia ai le aofa’i o le Tupe Fa’asoasoa a le malo o Amerika Samoa mo le tausaga tupe fou 2019, fa’atusatusa i le tulaga sa i ai lana Tupe Fa’asoasoa o le tausaga tupe lenei 2018.

 

I le tausaga tupe lenei ua lata ina mae’a, e $394,765,000 le aofa’i o le tupe fa’asoasoa o lo o fa’agaioi ai galuega fa’atino a le malo, peita’i o le tausaga tupe fou 2019 lea e amata i le aso 1 Oketopa, 2018, e $439,586,500, tusa lea e $44,821,500 ua si’itia ai mai le tupe fa’asoasoa o le tausaga tupe lenei.

 

E 4 vaega tetele o lo o fa’atupe mai ai le tupe fa’asoasoa a le malo mo le 2019. O le 22% o le tupe e maua mai lea i tupe maua lotoifale, lea e tusa ma le $98.6 miliona le aofa’i; o le isi 27% e maua mai i tupe fesoasoani mai le feterale, lea e tusa ma le $120.5 miliona; o le isi 48% e maua mai i auaunaga a ofisa eseese a le malo, lea e tusa ma le $210.4 miliona; ma le 2% e maua mai i tupe mo galuega tetele, lea e tusa ma le $9.8 miliona.

 

I se tusi sa tu’uina atu e le afioga i le ali’i Kovana ia Lolo Matalasi Moliga i ta’ita’i o le Fono Faitulafono, lea sa momoli fa’atasi atu ma le tusi o le paketi, o lo o taua ai e le ali’i Kovana le tele o lu’itau i le itu tau tupe o lo o fetaia’i ma le malo i le taimi nei.

 

Saunoa Lolo e fa’apea, e ui i le tele o ao pogisa ma manatu eseese e le o mautonu ai tagatanu’u o le teritori, ae le mafai ona avea ia tulaga e fa’agalo ai le alofa lavea’i o le Atua i luga o Amerika Samoa ma ona tagata, e ala i fa’amanuiaga o lo o ia foa’i mo tagata ta’ito’atasi.

 

Talu mai le ulua’i taimi na tula’i mai ai lenei faigamalo, na taua e Lolo le taumafai fa’atasi pea o le faigamalo ma le Fono ina ia saili auala eseese uma e mafai ai ona foia fa’afitauli ma lu’itau, ae la’a pea i luma ina ia si’itia le soifua manuia i le tamaoaiga ma le atina’e o le malo, ina ia mafai ai ona ausia ana sini fa’atutu.

 

Sa ia taua ni isi o tulaga ua molimauina le tino mai i le taimi nei e pei o vaega tupe o lo o fa’atupe ai atina’e ma galuega tetele, e aofia ai ma le faletupe lea ua pulea lava e tagatanu’u o Amerika Samoa.

 

O le foa’i maua fua mai le Atua e ala i le susulu malosi o le La, lea ua mafai ai ona gaosia se tasi o atina’e tele mo Amerika Samoa, e pei ona i ai le eletise e maua mai i le La e pei ona taulamua ai le Pulega o le Eletise ma le Suavai a Amerika Samoa, e le gata ua fesoasoani ai i ni isi o vaega o le atunu’u, ae fa’apea ai fo’i ma le Falema’i o le LBJ i Faga’alu, lea fo’i ua aga’i atu i ai le latou tautua mo le fa’aitiitia o tupe totogi i le eletise.

 

O isi lu’itau ua mafai ona ausia ma fa’aleleia e le malo, e aofia ai faigamalaga i Manu’a, lea sa fai ma to’atuga tumau talu mai le 1904, a o lea ua foia ina ua fa’atau mai le va’a fou o le Manu’atele, e fesoasoani i le MV Sili mo le tautuaina o le itumalo o Manu’a i le taimi nei. O lea fo’i ua i ai le va’a tosova’a fou o le Iseula e pei ona fesoasoani ai i le saogalemu o femalagaaiga i luga o le sami, ma taofia ai le fa’asala soo o le malo e le Vaega o le Puipuiga o le Gataifale a le malo tele ona o tulaga fa’aletonu e pei ona tula’i mai i tausaga ua mavae.

 

E lua lava poutu malolosi o lo o fa’alagolago i ai le tamaoaiga o Amerika Samoa, e pei ona taua e Lolo i lana tusi, o le kamupani i’a ma le malo o Amerika Samoa. O le taimi nei, o lo o fetaia’i pea le kamupani i’a o le StarKist ma lu’itau e tele e ono fa’alavelave ai i lana auaunaga mo Amerika Samoa, peita’i o lo o galulue fa’atasi pea ta’itai o le malo ma le kamupani ina ia saili auala uma e foia ai ni fa’afitauli e ono fa’alavelave mai i lana taumafaiga.

 

Talu mai le taimi a o i ai uma le StarKist ma le Van Camp Samoa Packing i Amerika Samoa, sa matua iloga le tele o avanoa faigaluega sa maua ai, aemaise ai o tupe maua mo le malo i lafoga totogi, peita’i o ia tulaga uma ua tele lona fa’aitiitia ona o suiga ua i ai kamupani, atoa ai ma le tapunia o le Samoa Packing.

 

O le tupe fa’asoasoa la lea ua tuuina mai mo le tausaga tupe fou 2019, e tatau ona silafia e le Fono ma ona ta’ita’i, ua na o ni fuainumera lava o lo o i ai, ona e fuafua lava i le tulaga malosi e mafai ona oo i ai tupe ao a le malo.

 

O lea la ua taoto atu nei le paketi i le Fono Faitulafono, ma ua fa’amoemoe o se taimi o le masina nei e fa’amautu mai ai loa le Kalena a le Fono mo ana iloiloga tu’u fa’atasi o le paketi.