I le taumafaiga ua mafuli i ai le atunu'u ina ia matua ave'esea atoa le Ma'i Mumu Tutupa mai le atunu'u, ua fa'ailoa mai le tali amata o lea galuega, e ala i fa'amaumauga, a le Matagaluega o le Soifua Maloloina i le taeao ananafi.

Peita'i, ua mana'omia lava ona fa'ainumia le to'a 31,000 o tagata uma o lo'o alaala tumau, pe nonofo fo'i mo sina vaitaimi i le teritori, ma toe malaga ese atu.

I le fonotaga ma sui fa'asalalau o le nusipepa, televise ma le leitio i le aso ananafi i le potu fono o le Matagaluega o le Soifua Maloloina (DoH), sa matua fa'amamafa mai ai le fe'au taua, "Le mamalu e, o le atunu'u, ia tatou va'ai i le lumana'i o fanauiti i lenei vaitau, a'o i latou e pa'u i ai le mamafa pe afai o le a tatou le fa'asaga ane e tineia le Ma'i Mumu Tutupa mai lo tatou atunu'u i le taimi nei."

"O lo ua mae'a ona inumia e le 13,485 tagata i le taimi nei, ae mo'omia le isi 31,000 tagata e tatau ona inuina nei fuala'au, ia mautinoa ua matua'i ave'esea mai lenei fa'ama'i. Ia le mataga ma fa'alumaina lagona o nisi o fanau a le atunu'u i le lumana'i, pe afai ae maua i lea ituaiga o ma'i faigata. O le tutupa o vae, lima ma totoga sa o le itupa o ali'i, e leai se mea e toe mafai ona tineia ai pe a o'o ina maua ai se tagata. O le taimi nei e inumia ai e i tatou fuala'au nei, ae 15 tausaga o le a aoga ai lenei galuega, pe malupuipuia ai o tatou olaga fa'atasi uma."

O le fesili mai le vaega fa’asalalau, "Aisea ua fa'ato'a faia ai nei lenei kemupeni ia tineia le Ma'i Tutupa Mumu, ae sa le faia mai i tausaga ua mavae?"

Na tali le tama'ita'i Foma'i fa'apitoa mai le CDC Dr. Tamara  Buhagair, "Ina ua maua e i matou anufe o le Mai Mumu Tutupa i le toto o se tasi o tamaiititi e na'o le 5 tausaga le matua iinei, o le ala lea ua matua mafuli ai nei i tatou e ao ina inumia fuala'au mumu, aua e le o toe sefe mai le olaga o fanau laiti mai lenei fa'ama'i. O le 15 tasuaga lea e fa'asaoina ai le tagata mai lea fa'ama'i pe afai ua mae'a ona inumia fuala'au e se tasi, ua iloga mai, e le o le ala lea sa maua ai e lenei tamaititi siama mumua ma i'u ane ina avea ma anufe. Ua iloga o se tasi e le'i togafitia lea ua mafua ai ona maua lea tamaititi i le ma'i fita."

"Peita'i, o le ala lea o le mafuli atoa o le DOH, ma le vasega o sui o le WHO na malaga mamao mai, fa'atasi ai ma le atunu'u atoa i ona ta'ita'i ma le aufaigaluega ua talafa'auto i so'o se vaega o le malo, ina ia auai i le taua e tete'e ma titina le Mumu Tutupa mai o tatou lotoifale,” o se tala lea a le susuga le Foma'i Dr Saipale Fuimaono o le DoH.

I le taimi nei, “E leai se tasi lava ua maliu mai fuala'au nei e fa'ainumia a le Mumu Tutupa, po'o se tasi fo'i ua lisia ua ma'i tigaina i nei lava fuala'au uma, ae nofo lava le matua ia, ma va'ai ane i lana fanau, pe mafai ona e fia va'ai i sau tamaititi o soifua ma le maasiasi i ona itutino ua fufula ma ua mataga ona o le mumu tutupa ua maua ai,” o se tautalaga lea a Dr.  Buhagair.

Ina ia mautinoa fo'i ua le toe a'afia i tatou mai nisi e femalaga'i ma ulufale mai i le atunu'u, ua faia lenei kemupeni e titina le mumu tutupa mai atumotu tuaoi i le Pasefika. Ua mae'a Samoa, Tonga, Fiti ma Tuvalu ma Elise.

O le toe aso e tatau ai ona inumia fuala'au o le Mumu Tutupa o 26 Oketopa, 2018.

"O le tauanauina o le galulue fa'atasi, ona o le agaga tonu lava ia mautu le soifua o le fanau i le lumana'i, e le toe i ai se a'afia i lea fa'ama'i mataga,” o se tala lea a sui o le DoH.

I le tulaga o fanau a'oga, o le toatele o fanau a'oga e le'i mae'a ona inumia fuala'au nei, ae ua mae'a asia uma a'oga i le teritori, i a'oga a le malo ma a'oga tumaoti. E na'o le 4,000+ ua mae'a inumia, ae 13,000+ le aotelega o le fanau a'oga i a'oga uma i le teritori.

"Ua mae'a fa'ainumia le fanau a'oga i le Kolisi Tu'ufa'atasi, o le to'atele lena o le numera o fanau a'oga lea ua aoina, aua e le mana'omia se fa'atagaga mai Matua, ua matutua i latou. Peita'i o fanau a'oga maualuluga, a'oga tulaga lua ma a'oga tulaga muamua, o lo'o tele nei le aotelega e le'i inumia fuala'au nei. O le a toe fa'asolo atu, ae talosagaina matua ma Ofisa o a'oga ta'itasi, ina ia fa'autagia mai le tulaga, taua'ao o pepa fa'ataga mai e matua e fa'ainu ai fuala'au a fanau a'oga mai latou a'oga ta'itasi,” o se latou fa'amatalaga lea e tusa o le fanau a'oga.

Ma ua talosagaina ai matua, "Alofagia e mafai fo'i ona outou tala a'ao mai i le a'oga e molimauina le inumia e tou fanau o fuala'au nei, aua o i latou lava o le a agava'a mo le soifua maloloina lelei i le lumana'i ona o lenei galuega tele ua fa'asalafa i le atunu'u atoa,” o se tala lea a Dr Fuimaono.

Ua fa'ailoa fo'i e le tama'ita'i Dr Evelyn Ah Hing - Fa'aiuaso, "O le fa'afitauli lea ua fofogaina mai e nisi matua, ona o lo'o i ai vai o fa'ainumia e latou fanau i le taimi ua o'o atu ai fo'i fa'ainumaga i latou a'oga, ua faia suesuega i fuala'au o inumia e fanau nei, e tusa ai o fa'amatalaga mai latou matua, ma ua iloa patino lava i lena taimi o sailiiliga na faia, e sefe lava le inumia o fuala'au o le fatu a tamaiti."

Ua le gata fo'i la i fanau lea fa'amalamalamaga, ae ua fa'ailoa fo'i e Fa'aiuaso, "Ua o'o lava i so'o se tasi ua valaau mai pe fa'ailoa mai fo'i e matou sui o lo'o o atu e fa'ainu fuala'au i so'o se nofoaga ua i ai, o lo'o sefe lava le soifua. O le taimi e vala'au mai ma fa'ailoa mai ituaiga fuala'au o lo'o inumia a so'o se tasi, ua faia ai loa le suesuega e lo'u ofisa po'o le faletalavai i le LBJ, ma ua iloa patino lava, o lo'o fa'amaonia lava le sefe o nei fuala'au mo le Ma'i Mumu Tutupa. O lona uiga, aua le fefe e fa'ailoa mai le tulaga o inu nisi au fuala'au ona o lou gasegase tumau o i ai, e mafai ona sailia loa lava i le taimi ua vala'au mai ai e sailia atu, a mae'a e toe fa'ailoa atu lava le tali, pe taofi pe inu pea o lo'o sefe lava lou soifua. E vave lava ona maua le tali mo outou uma na."

Avatu ai ma le talosaga, ia utagia e le mamalu lautele o le atunu'u, ua o'o lava i le malae va'alele i Tafuna, ua i ai i latou e fa'ainumia fuala'au o le Mumu Tutupa. O i ai nisi i le faleoloa o le CBT, Ace Hardware, o lumafale o le Kamupani I'a, Mekti i Fagatogo ma le Ofisa o le Malo i Utulei, o falema'i uma e tolu fa'aitumalo ae maise le falema'i tele i Faga'alu.

Ua fa'ailoa mai fo'i e le vasega o foma'i ua latou o atu mo lea faiva, "Le atunu'u e, e le o faia ona o se isi lava tulaga, ae o le puipuia e sili mamao i lo le tau togafitia. Tau ina ia iloa lelei, o lenei taumafaiga e mole lelei o le aotelega o le atunu'u atoa, ina ia mautinoa ua toe tineia le ma'i mumu tutupa mai o tatou tagata."