Ads by Google Ads by Google

"Fa'agatama i le Tai" - O ala o le Vavau


O le va'aiga i le tele o Fautasi ua fa'atasi mai i le Uafu i Fagatogo mo tapenaga o le tu'uga va'a i aso o le Fu'a i tausaga ua mavae. [ata: Leua Aiono Frost]

O le ulua'i fa'aaogaina o Fautasi o le vaitau talimalo o le atunu'u i va'a la'u pasese e o'o mai i le Uafu, e la'u mai e va'a Fautasi. [ata: Leua Aiono Frost]

O se va'aiga i ituaiga va'a Tulula sa matele ina fa'aaogaina e folau mai ai tagata mai lea motu i lea motu o le atu Samoa. [ata: Leua Aiono Frost]

O le Fa'atofala'iga o le Fautasi, o lona afuaga, o lona uiga, o lona aoga na fa'atula'ia ai, ma lona fa'aaogaina i le taimi nei, a'o le a fo'i sona lumana'i.

O le 'oa taua lea na sasa'a ai le fafao, i folasaga sa fa'atutu e tusa o le mau, “Fautasi o se measina aoga tele a Samoa, mai lava i le vavau."

O le mafuaga fo'i lea na fa'amaite ai le fa'atofala'iga e fa'atutu i le Fautasi, lea sa tapena i ai le National Marine Sanctuary i aso e tolu, Aperila 10 -12, ina ia saili finagalo i latou i e o lo'o sasao ma le tofa mau tau lea measina a Samoa.

"O se tapenaga fo'i lea aua le lumana'i o le Fa'agatama i le Tai, e tatau ona ave i ai le fa'ataua, ma ia mautu i agaga o tagata uma o le atunu'u, tala'aga ma talatu'u tau lea fa'atofala'iga, le Fautasi a Samoa,” o se tala lea a le ali'i tusitala Teleia'i Christian Ausage.

"O le mau ua mautu i tusitusiga ma tala fa'asolopito o le Atuvasa le Pasefika ma le lalolagi, ua fa'amauina ai o Samoa o tagata folau i le vasa. Ua iloga ai lo latou agava'a i le faitauina o fetu ma le aga a tautai folau ae maise i vaitau o le tauaga e lutaluta ma sousou ai lona gataifale. Peita'i, o ana va'a folau, sa lisia muamua lava Alia, Tulula ma Taumualua. O le Fautasi, na fa'ato'a maua mai, ina ua tu'ufa'atasia Taumualua e lua ua soso'o fa'atasi ia fa'atele ai le va'a, ia to'atele fo'i i latou e aloina."

O se tasi lea o folasaga sa fa'afofogaina e le mamalu na auai i le taeao ananafi.

"Peita'i, ina ua tula'i mai le Fautasi, ua avea ma va'a e fai ai filigamaea i le tai a i latou e folau mai le tasi motu i le tasi motu o le atu Samoa. Ma ua avea pea lea ma fa'amoemoega o le soifua ta'a'alo o le atunu'u e fa'ailoa ai le agava'a o tautai i le vasa sousou, e fa'atonutonua lona sa ma ana apafoe e logolelei ai le see a lona sa ma mua ai i filigamaea i le tai. Lea ua o'o mai i le aso, o lo'o sasao atili lea fiva i o tatou tupulaga, se'ia o'o i tagata o afio'aga uma lava, ma o se fa'aaliga taua fo'i e 'autasi i ai le fa'amoemoe e fa'afiafia ai tagata malaga mai fafo a le atunu'u atoa i ona aso fa'ailogaina,” o nisi na o manatu fa'aalia.

Sa tatala le tauaofiaga e Rev. Elder Evagelia Ioane, ma ia tima'i, "A o'o loa ina fa'alogoina o le a fa'atauvau pe tutu'u Fautasi o afio'aga ta'itasi, ua amata loa ona sau le le fiafia o tagata Kerisiano fa'amaoni. Aua o le a fa'amaite ai le fa'imamago i le faiga o tu'uga nei, o le a o'o ane i ai ma le pepelo ma le le tu'ufeagaiga o le to'atele o auva'a ma latou Kapeteni i luga o le sami i taimi o le tu'uga. E fiu e fai atu le Komiti e tu'utu'u mai i tua va'a, ae atili ai ona aga'i atu i luma. Ae o le a fiafia lava na'o i latou le auva'a o le manumalo, ae tiga uma loto o isi auva'a e le'i mua."

Saunoa le afioga i le Lutena Kovana, Lemanu Peleti Mauga, e fa'atepa le atunuu i le sa'o o le tautalaga a le Fa'afeagaiga, "Aua ua le alia'i ai mea lelei na mafua ai ona fa'atula'ia ae ua sau ai i luma ma fa'aletonu, mafua mai lava i Tautai folau. E afua ai nisi o muagagana a le atunu'u, - A se tai, ia tonu uta."

"O le soifua folau ma le agava'a o tatou tagata e folau mai lea motu i lea motu ma sailia motu mamao e alaalata'i ai o tatou tagata, ua fa'amautu mai e ali'i folau Papalagi na mua'i va'aia tatou atumotu ma fa'aigoaina i tatou i le tausaga 1722 Jacob Roggeveen, ma fa'aigoaina ai i tatou o Tagata Folau.”

"E i ai talatu'u ma igoa ua talafeagai ai ona fa'amautuina le Mau, o Tagata Samoa na mua'i fa'amautu i Hawaii, aua e i ai uma igoa o le aiga Sa Fuiava i Aunu'u, igoa o tagata iloga i le tala fa'asolopito o Hawaii. O suafa o lea aiga o Kameamea, Uigalilo, ma isi ua fa'amautu atili ai lena mau, peita'i e le manatu tele Hawaii i lea vaega o le gafa folau o tagata Samoa, ae i ai le igoa Upolu i Maui, Tau, ma isi suafa Samoa uma lava."

"O tala tu'u na mautinoa ai e fagota fa'atasi i le tai Tuimanu'a ma Malietoa, ae sa feoa'i i Tulula. O le Fautasi o se upu e iloga ai le Fealofani e pei ona fa'amautu mai e le susuga le Faife'au i lenei taeao -Fautasi e avea ma fa'agatama e so'ofa'atasi ai nu'u ma Samoa i sasa'e ma sisifo fo'i."

"O lenei aso, ua fa'ailo ai, o le ulua'i fausaga o fautasi i le atu Samoa na mafua mai ina ua tu'ufa'atasia Taumualua e lua na fausia e Eli Jennings o se ali'i fagota Tafola mai le a'ai tele mo Niu Ioka, o se tasi ua lagomau nei i le motu o Swains, ua to'a i ai le aupeau o lona soifua folau ma tautai a fagota i le gataifale. O lo'o soifua pea nisi o augatupulaga mai lea tama Tautai taua i lenei fa'atofala'iga."

"O le aoga tele o nei fausaga o taumualua, ona e lava lelei le aga o na va'a e mafai ona la'u ai uta ma pasese ae ese ai i latou e taualo. Peita'i ina ua manatu loa i le saoasaoa, taumafai loa ina ia fa'ateleina le aualo, lea ua alia'i ai le Fautasi. Ua le gata ai i le saosaoa, ae ua aoga tele fo'i e avea ma fa'amalositino, o tama tane Samoa i le gataifale,” o le saunoaga lea a Lemanu i le taeao ananafi.

Na soso'o lea ma le folasaga a le Kapeteni o le Fealofani Samoa i le tausaga 2000, lea fo'i sa toe avea ai e le Fealofani Samoa le Mua, le'i malaga i Samoa, ae fa'ato'a toe mua i le tausaga na soso'o ai, masi'i i Samoa ma toe mua ai.

Na fa'ailoa e Alo Dr. Paul Stevenson, tu ma aga i afio'aga pe a o'o ina tulata taimi e fa'aa'e ai le fa'atofala'iga tau le "Tu'uga Fautasi" i tausaga ta'itasi i vaitau o le Sisigafu'a.

"E afua mai le tausaga e 1950, na maua ai e Fagasa le mua i lena tu'uga, ona soso'o mai lea ma le 1951 ua le manuia ma ua fa'apena ona mou ese atu le naunau i le afio'aga i fa'agatama i le tai, ae ua alo e tapena isi atina'e i totonu o le nu'u. Mai le fonotaga a Ali'i ma Faipule i le afio'aga o iina e soalaupule ai ma e ta'ita'ia galuega fai i totonu o le afio'aga, ma tonu ai fo'i le finagalo i le vaitausaga 1998, o le a toe fa'aa'e le Fautasi Fealofafani Samoa i le afio'agama tapena ai loa e saili se tasi e fausia le Sa mo Fagasa.”

Na le o fa'atasi le tonu a Lealaifuaneva Peter Reid ma le faamoemoe o Fagasa, ua manatu ina ia sailia se isi tufuga e ese mai le ali'i o fausia le Sa fou o Pago Pago. Ona malaga ai lea i Ausetalia le afioga le To'afiaoali'i ma nisi sui mo se sailiga. Na maua le sui ma malaga mai e fia va'ai patino i fausaga o fautasi, ma le ituaiga sami sousou ma le malu e tutu'u ai. Ina ua malie lana va'ai ma lana maitau, sa ia toe taliu tusia le ata o le Fealofani Samoa, peita'i o le sui sa ia tufugaina le fausaga lea, o le sui mai Niu SIla.

"Mae'a le galuega ma tu'u atu i le tai, o se va'a na sapaia atoa e le afio'aga, e leai se tasi e le'i fiafia, fa'aalia le naunau ma le sapaia o mea uma e fa'atutu aga'i i le Sa o Fagasa, ma ua tatou iloa sa fa'amanuiaina lea taumafaiga. O le Sa lea sa fai mai lana sauniga e fa'ailoa ai le se'e tele, i lona sau mai tua ma fa'atini ua mua,” o se tala lea a Alo.

O le fausaga ua suia, ua fausia i le ituaiga faipakalasi (fiberglass), ua foe fo'i i foe sipuni, ua le toe fa'aaogaina foe ma fausaga sa sau a'i le tele o tausaga ua mavae. Peita'i sa le avea le manulauti o le faiva i le tai ma upu a Samoa e fa'aaogaina ai, "Ia Fai Malu le Faiva!" [soso'o lomiga taeao]