Ads by Google Ads by Google

Fautuaina le atunuu e faitau le ripoti a le NOAA

A’o fa’aauau ai pea ona fa’aalia finagalo tete’e o le atunuu fa’asaga i le mataupu lea o lo o taumafai mai ai le Vaega o le NOAA, ina ia fa’aopoopo ogasami e fa’asa ona fagotaina o lo o i lalo o le latou va’ava’aiga i le taimi nei, nisi o ogasami mai le itu i Sasa’e o le atunuu, ua fautuaina ai e le kovana sili le atunu’u ina ia faitau muamua i le ripoti a le NOAA sa tu’uina mai, o lo o fa’amanino mai ai le mafua’aga o lea fuafuaga, ona fa’atoa faaleo ai lea o a latou faitioga.

“E leai se taumafaiga e faamuta aia o le atunuu mai lo latou fagotaina o ogasami nei, ae o le agaga, ia mafai ona faasaoina nei ogasami mai le toe fagotaina mo sina taimi,” o le saunoaga lea a le alii kovana.

Saunoa le afioga i le matua ia Togiola Tulafono, o lo o atagia mai i finagalo tete’e a nisi o le atunuu, e leai so latou malamalama’aga e uiga i lenei fuafuaga, peitai o le fa’amoemoe e pei ona taumafai mai i ai le NOAA, ia mafai ona faasaoina se vaega o le gataifale mai le toe fagotaina mo sina taimi, ina ia toe fagota atu i se taimi oi luma ua tele le i’a ma tele ai le tamaoaiga mo le atunuu.

“O le agaga o le ripoti lea ua ou fautuaina le atunuu e faitau, ia mafai ona lafo atu i ai finagalo o le atunuu ina ia mafai ai ona fausia le ripoti e avea ma ripoti mautu, ina ia mautinoa ai e manuia ma lelei mo le atunuu.”

E ese mai i vaega ua i lalo o le Fagatele Bay National Marine Sanctuary, i ai se fuafuaga a le NOAA e pei ona saunoa Togiola, ina ia faaopoopo atu ai ma isi vaega i Sasa’e o le atunuu e aofia ai Aunuu, Alao ma faasolo atu ai i Tula.

O le tele o finagalo tete’e o le atunu’u e uiga i lenei mata’upu, e le gata ua fa’aleoina i luga o vaega fa’asalalau, ae ua o’o lava foi i luga o le initaneti fa’apea ai ma le polokalama a le alii faipule mai Uosigitone.

O nisi o finagalo tete’e o lo o atagia mai ai le tulaga lea, afai ae fa’aopoopo atu i ogasami ua fa’asa ona toe fagotaina vaega o le atunuu e pei ona taua, o le a laititi vaega o ogasami e fagogota ai le atunuu.

Na taua e nisi, o le sami e faalagolago i ai le tamaoaiga ma le soifua manuia o nisi o aiga, ae afai o le a faasa ona toe fagotaina, o lona uiga ua faaletonu foi le tamaoaiga o aiga.

Ae na saunoa Togiola, ua molimauina i suesuega sa faia e faapea, o i’a o loo aga’i atu i totonu o le Rose Island, lea o loo i lalo o le vaavaaiga a le NOAA, o loo toe aga’i mai i le itu i Sasa’e o le atunuu ma tau tuufua

“Ou te le lagolagoina e a’u le taumafaiga a le NOAA lea ua faasalalau mai, ina ia faaopoopo atu i ogasami ua latou faasa ona toe fagotaina, nisi o ogasami i le atunuu, ae o ogasami nei sa fagogota ai o matou tuaa i aso ua mavae,” o le saunoaga lea a se tasi o tootoo i luga o le polokalame a le alii faipule ia Faleomavaega Eni i le vaiaso na tea nei.

Ae na saunoa Togiola, e ui e moni lagona o le atunuu, o ogasami nei sa fagogota ai tuaa i aso ua mavae, peitai e ao ona latou silafia le eseesega o fagotaga sa faia i aso ia e na o le 200 tagata na nonofo i nuu, ma le suiga lea ua i ai le atunuu i le taimi nei.

Saunoa Togiola, o aso ua mavae sa fagogota tagata i paopao, peitai o aso nei ua faaaoga vaa fagota tetele, ofe ma upega matau, ma ua faitau tane le mamafa o uta o i’a o loo maua mai i vaa fagota ia ua latou fagotaina ogasami i le taimi nei, o se tasi lena o faafitauli ua vaaia i le televave o le fagotaina o ogasami.

Na taua e le alii kovana lona le manatu e faapei Amerika Samoa o le tulaga pagatia lea ua oo i ai ogasami o le setete o Hawaii, i le faaitiitia lea o nisi o i’a ma mafua ai loa ona faasa e le malo ona toe fagotaina ituaiga i’a nei.

“O le tiute o le tagatanuu moni, ia alofa i lona atunuu ma ia manatu foi e tuu se isi vaega e faasao mo tupulaga lumana’i, ae aua le faalogo atu loa ua sau le faasilasilaga o polokalame nei ma fuafuaga a le malo, ona televave lea o le tete’e leaga e le o se malo e tu na o ia, ae o le malo o loo soifua ai tagata, e mafua foi ona aapa atu le malo e puipui faasao nei, o le manatu lava ia manuia tagata ma le atunuu, aemaise ai le lumanai manuia o fanau,”  o le saunoaga faaumiumi lea a le alii kovana.