Ads by Google Ads by Google

FA’AALIA MANATU TAGATA AS - PUIPUIGA O ‘AMU

I le fonotaga ma le mamalu lautele o le atunu’u e tusa ai o le fa’asa o lo’o taumafai e fa’atino e le NOAA i ‘amu uma o le a’au i Amerika Samoa, na matua tutula’i ai to’oto’o sili ona loloto le tofa e fa’aalia, le le tonu o ala ua fa’atautaia ai lea fonotaga, ae maise, ua fa’aalia fo’i manatu taua o nei sui, “E le toe se’etia tagata Amerika Samoa i ni fa’ailoilo mai o ni mea lelei e mafai ona fa’atuputeleina ai ‘amu o le matou gataifale, ae uma ane, o le fa’asa lava lea ona sa’oloto o matou tagata i o matou gataifale!”

 

Masalo na fa’apea sui e to’alua sa o’o mai ma le la’ua folasaga matagofie, e fa’atatau i ‘amu ua olaola i gataifale o Amerika Samoa e 46, ae tolu lava ituaiga ‘amu ua matauina o le a mou atu, aua na uma ane folasaga ia, ae lutia loa i la’ua i manatu sili ona fita i le la’ua fa’alogo!

 

E to’alima tina na tutula’i, o sui lava ia o le atunu’u, ae tasi lava si talavou o le aloali’i fo’i ole atunu’u sa fa’aalia lona taofi e tusa o lenei fa’asa ua amata ona alauta, ae ailoga a sapaia e le lautelega o lagona o tatou tagatanu’u, aua ua le lava i tatou, ona ola i papuipui o aiaiga fa’atulafono a le NOAA ma le Malo tele, ua le mafai ai ona toe sa’oloto i tatou e fa’aaoga o tatou eleele ma gataifale i so’o se taimi e mo’omia ai.

 

O le manatu o se tasi o atali’i o Aunu’u fa’atasi ai ma se Matai o Aunu’u sa auai, sa fa’apea ai, “Aisea ua outou le o ai i tua i nu’u e faia ai lenei fonotaga taua mo i latou e ola ma sapaia o latou olaga mai le Sami ma le Vaomatua i aso uma? O i matou nei e faigaluega i le malo ma Kamupani, ua le o nisi e tatau ona matou faia fa’ai’uga mo i latou e fagota ma tua i le tuavao, ae ua le malamalama nai o matou tagata na, pe afai e fa’ailoa atu, ua fa’asa ona toe fagota e fa’aleaga ai le ‘amu i so’o se taimi.”

 

I se isi manatu fa’aalia, sa fa’apea ona saunoa i ai Ma’ae Ta’ei o Malaeimi, “Aisea ua le aumaia pe ofo mai ai e le NOAA ni avanoa fa’asikolasipi mo fanau a Amerika Samoa e a’o’oga ai ma fa’apoto mai i latou i nei mea uma tou te o mai ma fa’ailoa mai o le a fa’aleagaina matou gataifale ma le tuavao po’o matou ‘eleele vailaloa’, aua a maua mai tinoitupe mo nei faiga e tou te o mai ma fa’ailoa mai, ona toe alu lea o le tele e totogia ai outou nei, ae le mau se vaega tupe mo matou tagata e ona nei eleele ua outou faia ai su’esu’ega? Tainane le avea o matou fanau e a’otauina i nei tomai fa’asaeanisi, ona o mai lea o i latou e gafataulimaina matou tuavao ma gataifale, e talia gofie lena mea e matou tagata!”

 

Ina ua tutula’i le tama’ita’i o Fuamalala Sheri, sa ia fa’ailoa lona taofi, “Fa’afetai tele, ua lava nei mau aiaiga tamau fa’aletulafono ua matou ola ai nei, ua fa’asa matou eleele vailaloa, ua mae’a tu’uina atu nei eleele i le NOAA, ua fa’apea fo’i matou eleele fa’asao National Park, ua puniloa i matou mai le toe totoina ai o matou fa’ato’aga, lea ua fai mai e faia ai tou su’esu’ega!

 

Ua fa’asa fo’i matou ogasami ona toe fagota, fai mai ua le toe lava i’a i le sami, ae o lea ua fa’asa fo’i ma le isi sone atoa i le Fagatele Bay ma ona sone fa’aopoopo, fai mai o lo ua fa’asao lea gataifale! Lea la ua tou toe o mai fo’i, fai mai ua afaina matou ‘amu, fa’afetai tele lava, o ‘amu o Amerika Samoa o lo’o matua lelei lava, o le fua lena e va’aia ai nisi ‘amu i matou ogasami, ae matua le maua lava i le isi a’au uma o le lalolagi!”

 

O se mea taua, o lo’o maua le avanoa mo le mamalu lautele, fa’atai e o’o ia Mati 7, 2013 lea avanoa matagofie, aua la le fa’atuai, ae ia faia sou taofi ma fa’aulu ane i le Ofisa o le NOAA, aua e te popole pe fa’asamoa pe fa’apapalagi, ae fa’ao’o i le Ofisa o Faigafaiva, le Vaomatua ma le Gataifale e fa’aaoga i ai le aufaigaluega ua lava tomai e fa’aliliu ai lou taofi, oe le Faifaiva e te le fia fa’asa mai lou sa’olotoga.

 

O le mau fo’i na tula’i ai Sandra King - Young ma saunoa i ai, na iloga ai e sui o le NOAA, leai fa’afetai ua popoto ma atamamai fanau a Amerika Samoa e fa’asao mai lo latou malo mai a’afiaga fa’aletulafono e Faoa ese atu ai o tatou eleele ma gataifale. Manatua o le eseesega tele lea o i ai Hawaii ma i tatou, e le o pulea e le malo tele ou eleele, o lo’o mausali lea measina taua i le pulega a Matai o tatou aiga.

 

Na tula’i fo’i Rosie Lancaster, ma sa ia matua finaua le tulaga, e mo’omia ona o malosi i tua nei sui, e saili mai le tofa mai o tatou tagata o ola ma fa’alagolago i le gataifale ma ona sosia e tausia ai  aiga. O mea’ai fo’i ua fosi o tatou tagata e a’ai ai, ua mama’i ai, ae o i’a nei o le sami ma le fua o fa’aeleeleaga, e matua tino lelei ai o tatou tagata!

 

Na saunoa i se isi vaega o le folasaga a King Young, “O fa’ama’i leaga nei ua maua ai matou tagata, aua ua outou fa’asasa le matou gataifale sa lelei ai matou tino i mea’ai fou e fagota mai e  tausia ai i matou, ma toe fa’asa ma matou tuavao ona o fa’asao, ae alu loa le Samoa fa’atau mea’ai tu’u apa ma fulisa e mama’i ai!”

 

Manatua o lo’o i ai lou avanoa e fa’aalia ai sou taofi!