Ads by Google Ads by Google

ALO: Mana’omia se i’ugafono fa’ate’a ese ai Teutupe malo

A’o vevela felafolafoaiga a le Senate i le taeao ananafi i mataupu lea o lo o le fiafia ai afioga i Senatoa, i le fa’aaoga lea e le faigamalo o tupe e le i fa’atagaina atu e le Fono Faitulafono e fa’aaoga, atoa ai ma le le usitaia e le teutupe o le Tulafono na pasia, e tuu uma atu ai le tupe e maua mai i le lafoga o totogi e 2% i le falema’i o le LBJ, pe afai e mae’a ona totogi le nonogatupe e $3 miliona, na tula’i ai loa le afioga i le ali’i senatoa ia Alo Fa’auuga ma saunoa e fa’apea, na pau le auala e foia ai le tula’i soo mai o le fa’aletonu lenei, o le fa’aulu e le maota o se i’ugafono e fa’ate’aese ai le Teutupe a le malo mai lona tulaga fa’a teutupe.

 

Na tula’i le afioga i le alii senatoa ia Mauga Tasi Asuega ma lagolago le finagalo o Alo, pe afai o le tulaga o lo o i ai le faatinoina e le teutupe o ona tiute i totonu o le malo.

 

“Tele ripoti e talosaga atu i ai ae aumai e le sa’o, o auala fo’i e tali mai ai le teutupe i fesili a le maota e le talafeagai, pau la le manatu ua o’o mai o le aloaia o le finagalo o le afioga i le ali’i senatoa ia Alo, o le fai o se i’ugafono e aveese ai le teutupe,” o le saunoaga lea a Mauga.

 

O le mataupu lenei na lalafo i ai afioga i Senatoa i le taimi o folafolaga a le maota maualuga i le taeao ananafi, i le mae’a ai lea o se iloiloga sa faia a le maota maualuga ma le Teutupe a le malo, mo le faamaninoina o ni isi o mataupu tau tupe sa fia malamalama i ai afioga i Senatoa.

 

O ni isi o nei mataupu tau tupe e aofia ai le tupe sa maua mai i le lafoga o totogi e 2% lea na pasia e ave mo le falema’i pe mae’a ona totogi le nonogatupe e $3 miliona; o le $4.6 miliona o tupe sa totoe i le faaiuga o le tausaga tupe 2013, sa tuuina atu e le faigamalo i le Fono Faitulafono e fa’ataga mai lona fa’aaogaina, ina ia tusa ai ma le tulafono, aemaise ai o le tupe o lo o maua mai e le malo i le maliliega o le Tapaa (Tobacco Settlement).

 

O le afioga i le alii senatoa ia Magalei Logovii na muamua tula’i ma fa’aali i luma o le maota e fa’apea, ua lava le molimau a le teutupe i le iloiloga sa faia i le vaiaso nei ua manino mai ai, ua soli e le faigamalo le tulafono, ma ua tatau ona fai i ai se faaiuga a le maota.

 

O le tulafono e pei ona taua e Magalei i lana saunoaga, o le tulafono lea e tatau ai ona tuu atu i le fono vaega tupe uma e totoe a le malo mai le faaiuga o le tausaga tupe, e toe faapolokalame ma faataga mai e le malo lona faaaogaina.

 

Saunoa le afioga i le alii senatoa ia Laolago Fonoti Savali Vaeao, o ia fo’i o le ta’ita’ifono o le Komiti o le Paketi a le Senate e fa’apea, ua uma ona fai lana faaiuga o le mataupu lenei, ma ua i ai sona manatu o le a la talatalanoa ma le afioga i le Peresetene o le Senate, i se avanoa e tusi ai se tusi e ave i le alii Kovana, e fa’ailoa i ai atugaluga o le maota e tusa ai o tulafono o lo o soli e le faigamalo.

 

“E le tau fesiligia le faafitauli ua tula’i mai, o tupe o lo o tatou fesiligia ua uma ona fa’aaoga e le faigamalo, ma ua atagia mai ai le soli e le faigamalo o le tulafono,” o le saunoaga lea a Laolagi.

 

Pau itu lelei na taua e Laolagi e faatatau i le nofoaiga lenei, e le gata e fou le nofoaiga, ae o lea fo’i fa’atoa tupu le faaletonu i le fa’aaoga e le faigamalo o tupe e aunoa ma le tuuina atu i le Fono e pasia mai ai, ma le isi fo’i itu, o se taimi muamua lenei talu ona galue i le Fono ua tuuina atu ai se tulafono mo le toe faapolokalameina o ni tupe totoe.

 

Na tula’i le afioga i le ali’i senatoa ia Nuanuaolefeagaiga S. Nua, o ia fo’i o le sui peresetene ma ia taua ni isi o itu lelei mo le faigamalo, e pei o le tuuina mai e le faigamalo o le pili e toe faapolokalame atu ai e le Fono le tupe e $4.6 miliona, peita’i e tapunia galuega a le Fono i le tausaga na te’a nei e le i faia i ai sa faaiuga.

 

“Ou te iloa o lo o fai fo’i galuega a le faigamalo, e le o nofonofo fo’i i latou i le fa’atinoina o le latou pito laau, o lo o latou mana’omia fo’i tupe e fa’atino ai a latou galuega, ma e ui ua soli le tulafono, ae ou te talitonu fa’atoa tupu lea o se fa’aletonu fa’apea i le nofoaiga fou lenei,” o le saunoaga lea a Nua.

 

Ae na saunoa Gaoteote Palaie Tofau e fa’apea, e leai se mea e igoa o se ‘fa’atoa fai lea,’ pe ona o le faigamalo e fou.

 

“I le silasila a le maota lenei, ua soli le tulafono, ma ua tatau ona ave se tusi i le alii kovana e faailoa i ai le faaletonu ua tula’i mai i le pito laau a le faigamalo, ua latou soli le tulafono,” o le saunoaga lea a Gaoteote.

 

Na faamanino e Gaoteote le mafuaaga na ala ai ona leai se faaiuga a le Fono i le pili na tuuina mai e le faigamalo e toe faapolokalame atu ai le $4.6 miliona, ona e taunuu mai le pili ua le talafeagai le faaupuga ma le taimi ua i ai, o le mafuaaga lena na manatu ai loa le Fono e toe fa’afo’i le pili i le faigamalo, ina ia sui mai le faaigoaina o le pili o le ‘paketi fa’aopoopo’ mo le tausaga tupe 2013 (supplemental).

 

Na fa’atusa e le afioga i le Maoputasi ia Mauga Tasi Asuega le gaioiga a le malo ua faia, o le tagata na te ‘ta le aufa’i ae fa’anoi mulimuli,’ ma o lea ituaiga gaioiga e tiga tele i le silasila atu a le Fono.

 

I le faaiuga o folafolaaiga a le maota maualuga, na na talia ai e Gaoteote le fautuaga a Laolagi, ina ia tusia sana tusi e tuuina atu i le ali’i kovana, e fa’ailoa atu ai atugaluga a le maota e fa’atatau i le mataupu lenei.