Ads by Google Ads by Google

A’OA’I E SOLIAI ISI FAIPULE O LE MAOTA O SUI

SOLIAI “ ..... soia le le mafaufau ...”

 

“ .. soia le le mafaufau, fa’alogo mai oukou, se i kau fai ma se ‘ava oukou le maoka o sui ... ia oukou iloa lelei, o le maoka legei o kama o le akuguu, o le kofa fo’i a le maoka legei e folau ai le faigamalo a Kukuila ma Magu’a i kulaga maguia, ia oukou iloa lelei le mea lega ...”

 

O ni isi ia o vaega o le saunoaga faaumiumi a le afioga i le alii senatoa ia Soliai Tuipine Fuimaono, fa’asaga i ni isi o faipule o le maota o sui i le taimi na iloilo ai e le Komiti Soofaatasi a le Fono le paketi a le Falema’i i le aso Tofi na te’a nei, i lo latou naunau lea e fai a latou fesili faasaga i sui o le falema’i ae ua uma ona aloaia e le komiti le mau ina ia faaagafua molimau ma faamuta loa le iloiloina o le paketi, ma ua atagia mai ai lona faatonuina o faipule i le tulaga e tatau ona i ai le va nonofo o le senate ma le maota o sui pe a o o ina faataoto upu ma galuega fai a le Fono Faitulafono.

 

E le’i toe gase se mea i totonu o le maota fono a le Senate i le aso Tofi na te’a, nei ina ua si’i si’i i luga le si’ufofoga o Soliai ae saunoa e faaali lona le fiafia faasaga i ni isi o faipule i lo latou le aloaia o le mau ua pasia e le Komiti Soofaatasi a le Fono e faaagafua ai le iloiloina o le paketi a le Falema’i

 

Na avea le si’i si’i o le si’ufofoga o le ali’i senatoa ma itu na tau fai lolofi mai ai tagata faigaluega a le Fono ma nonofo mai i le pito i luga, i lo latou fia iloaina o le au o le paipa ma le mafuaaga ua si’i si’i ai le si’ufofoga o le alii senatoa.

 

O le mataupu na tula’i mai ina ua tula’i ese sui o le falema’i na molimau mo le latou paketi, ae o lo o finau lava ni isi o faipule mo se avanoa e fai ai a latou fesili i mataupu o lo o fia malamalama ai i le paketi a le falema’i.

 

O sui o le falema’i na molimau mo le latou paketi e aofia ai le Pulesili ia Mr. Joseph Flemming, sui taitaifono o le Komiti Faafoe ia Mase Akapo faapea ai ma le tofa i le tootoo ia Velega Savali Jr, ae o le taitaifono o le komiti soofaatasi a le fono, le senatoa ia Laolagi Fonoti Savali Vaeao ma le alii faipule ia Timusa Tini Lam Yuen na faatautaia le iloiloga.

 

O le afioaga lava a Soliai na muamua maua le avanoa e saunoa ai i le taimi na amata ai le iloiloga o le paketi, ma ia faatuina ai le mau ina ia faaagafua loa molimau ae alo le komiti soofaatasi i lana faaiuga, atoa ai ma lana fautuaga ina ia aloaia loa e le komiti soofaatasi le paketi a le falema’i e $52.57 miliona na tuuina mai e le ofisa o le kovana sili, lea fo’i na faalua e isi sui o le komiti soofaatasi le mau ina ia faaagafua loa molimau.

 

O Laolagi na faia le faaiuga ina ia faapalota le mau pe malilie uma le komiti e faaagafua molimau pe leai, ona o lo o i ai isi sui o le komiti o lo o sii atu pea o latou aao mo ni avanoa e saunoa ai, ae i le faaiuga o le palota e to’a 12 sui sa siilima e faaagafua loa molimau, lea na faia ai loa e Laolagi le faaiuga e faaagafua molimau, peitai na toe tuu atu lava le avanoa i le sui fofoga fetalai ia Iaulualo Faafetai Talia ina ua sii atu lona aao.

 

Pau le tulaga na toe faamanino laititi e Iaulualo, o le lafoga e 2% mai totogi o tagata faigaluega sa pasia e le Fono e tuuina atu mo le falema’i, o le isi 1% e faatupe ai le polokalame e ave ai gasegase i fafo mo togafitiga (off-island referral) ae o le isi 1% e alu e faatupe ai faagaioiga a le falema’i.

 

Na toe faaoloolo maau Laolagi i sui o le komiti ina ia faautagia le mau ua pasia e le komiti, o lea foi ua fulisia le palota ina ia faaagafua loa molimau.

 

Saunoa Laolagi e faapea, o galuega a le komiti soofaatasi o lo o faavae i tulaga faa palemene, o le taimi lava e faalua ai le mau, ua tatau loa ona aloaia, ae o le ava fatafata lava lea e mafua ai ona tuu atu e le laulau avanoa i sui o lo o sii atu o latou aao.

 

Na ona tula’i ese atu lava o molimau mai totonu o le maota, tuu atu loa e Laolagi le avanoa i le alii faipule ia Fetu Fetui Jr o lo o si’i atu lona aao e saunoa i le mataupu o lo o fia saunoa i ai.

 

Saunoa Fetui Jr e faapea, e foliga mai o lea faatoa faaaoga e taitaifono o le komiti soofaatasi faiga faa palemene e faatautaia ai iloiloga a le komiti ina ua o o i le faaiuga, ae o le amataga mai lava o galuega a le komiti sa tatala lava le avanoa i sui o le komiti e saunoa ai.

 

“Sa fia fai fesili ae ua le maua se avanoa, lea foi ua toe fo’i atu molimau ae i ai mataupu sa tatau ona faasa’o a’o lea ua le faasaoa ... ae avatu se tu’u a lalo i le lua laulau, e manaia fo’i le fai ma tau tu’u mai se avanoa, atonu fo’i e aoga i le faafofoga ma le silasila a le maota o lo o afifio ai tama o le atunuu,” o le saunoaga lea a Fetui Jr.

 

Na lagolago e le afioga i le tamaitai faipule ia Vui Florence Vaili Saulo le finagalo o Fetui Jr.

 

Saunoa Vui e faapea, e lima laupepa ua tumu i fesili sa ia sauni e fesiligia ai molimau a le falema’i, a’o lea ua le maua sona avanoa, sa alu fo’i le po atoa o ia su’esu’e ma sailiili i le paketi a le falema’i, ona o lona naunau lava e fia malamalama ae paga lea ua le maua se avanoa.

 

Sa ia malamalama foi le afioga Vui po o fea e fua i ai le fulisia pe afai e tuu faatasi maota e lua i taimi o ana iloiloga

 

Saunoa Laolagi e faapea, i vaiaso e tolu o faagasolo mai iloiloga a le komiti soofaatasi mo paketi a ofisa o le malo, e tiga lava ona fulisia le komiti e faalua le mau e faaagafua ma faamuta ai iloiloga, ae la te tuu atu lava ma Timusa avanoa i sui o le komiti ona o le ava ma le va fealoa’i.

 

Na toe faamanino e Laolagi i lana saunoaga e faapea, o faiga faapalemene, afai ua faalua se mau lona uiga ua tatau ona aloaia, atoa ai ma le tulaga o le fulisia, e le tau tuli sei atoa uma atu sui o maota e lua, ae o le aofa’i lava o tagata e i ai i le taimi o le iloiloga o iina e afua mai ai le fulisia.

 

Na toe saunoa atu Vui e faapea, na mafua lava ona ia fesili e faamanino le tulaga o le fulisia o lona fia malamalama, ae atonu fo’i e aoga mo le aga’i i luma o galuega a maota e lua.

 

Na faauilavea faafuase’i le afioga Soliai ao fetali Laolagi ma Vui i le tau faamaninoina o le mataupu, ma na avea le siisii o le si’ufofoga o le alii senatoa ma itu na lolofi atu ai tagata o le fono e fia malamalama i le mafuaaga ua siisii ai le si’ufofoga o le alii senatoa.

 

“Soia le le mafaufau, faalogo mai, faalogo mai, se i kau fai ma se ava oukou maoka o sui, a’o faagasolo mai iloiloga o le pakeki, e kiga lava oga faalua le mau ae kuu aku lava e le laulau avagoa ia ke oukou oga o le ava aku, e foliga mai fo’i e le o mulimuli kakou galuega i faiga faapalemege,” o le saunoaga lea a Soliai ma si’ufofoga ua siisii i luga.

 

O le fautuaga a Soliai na ave i le peresetene o le senate sa i ai, afai o le tulaga lea e o o i ai galuega tuu faatasi a maota e lua, e le tatau ona toe tuu faatasia iloiloga o le paketi a le fono.

 

“Ou ke kalosaga atu i le maoka o sui, se’i faaukagia mai se faukuaga ua avaku iigei i kama ia o le akuguu, lea lava e olo le fua oga o le magaku e puipui i le laulau lea,” o le saunoaga lea a Soliai.

 

E faatolu ona taua i le saunoaga a Soliai le faaupuga lea, “o lea lava e olo fua.”

 

Na faailoa e Soliai e faapea, e le gata e tatau ona faaaloalo atu sui o le maota o sui i le maota o tama o le atunuu, ae tatau foi ona faautagia se faaiuga ua tuu mai e le alii senatoa ia Laolagi, o ia fo’i o le isi poutu toa o le maota ma le atunuu.

 

“Ia oukou silafia lelei le maoka o sui, o le kofa a le maoka maualuga e folau ai le faigamalo a Kukuila ma Magu’a, ia oukou iloa lelei le mea lega,” o le saunoaga faaiu lea a Soliai ma ia faatuina ai loa le mau e taofi loa felafolafoaiga ae malolo le fono.

 

Na taua e le alii peresetene ia Gaoteote Palaie Tofau e faapea, tusa lava pe tele mataupu e fia fesili ai afioga i sui mamalu ae afai lava e uma le taimi e talanoaina ai se mataupu, e faaaloalo lava i le faaiuga e tuu atu e le laulau.

 

Sa ia faaoloolo maau foi i afioga i faipule, o a fo’i saunoaga a le alii senatoa ia Soliai, o saunoaga faatama e laei ai galuega a le maota.

 

Na faamalulu Laolagi i le komiti soofaatasi pe afai ua faaletonu le faatautaiga o galuega a le komiti, ina ia faamagalo i laua ma le afioga ia Timusa, ae o le mea sili lava sa la taumafai e fai ina ia faamalieina ai sui mamalu uma o le atunuu.